موضوع امسالِ روز کوهستان «باززندهسازیِ زیستبومهای کوهستانی» است؛ از آنجا که سازمان ملل دههی 2021 تا 2030 را «دهه ی باززندهسازیِ زیستبومها» اعلام کرده و هدفگذاری کرده که دولتها را متقاعد سازد تا سی درصد از سطح کرهی زمین (شامل قارهها و اقیانوسها) بهنوعی تحت حفاظت درآیند، شعار امسال روز کوهستان هم متناسب با شعار دهه تنظیم شده است.
در ایران، از نخستین سالِ اعلام روز جهانی کوهستان، کوهنوردان و انجمنهای مربوط به آنان که نوعاً طرفدار محیط زیست هستند، فعالیتها و همایشهایی را به این مناسبت سازماندهی کردهاند. امسال نیز چند برنامه و همچنین کارهای رسانهای زیادی در این زمینه انجام شده که از جملهی آنها همایش هجدهم آذر در «خانه ی اندیشمندان» تهران بود. این همایش با حضور نمایندگانی از فدراسیون کوه نوردی، انجمن حفظ محیط کوهستان، انجمن کوهنوردان ایران، دانشگاه خوارزمی، انجمن دوستداران دماوند کوه، کمیسیون ورزش و محیط زیستِ کمیتهی ملی المپیک، و انجمن جغرافیا و برنامهریزی روستایی ایران برگزار شد. پس از گفتگوهای متقابل و رونماییِ چند کتاب مربوط به کوهستان در همایش، بیانیهای زیر خوانده شد:
مشارکتکنندگان در همایش روز جهانی کوهستان (۱۱ دسامبر / ۲۰ آذر) 1402، به نمایندگی از جامعهی بزرگ دوستداران طبیعت کوهستانی ایران، ضروری میدانند نکتههایی را در زمینهی ارزش محیطهای کوهستانی و وظیفهی مدیران و مردم عادی یادآور شوند:
- کوهستانهای کشور ما که تأمینکنندهی آب و انبوهی از نعمتهای دیگر هستند، با وجود چند دهه هشدار کارشناسان و کنشگران حوزهی منابع طبیعی و محیط زیست، همچنان و حتی با شدتی فزاینده دستخوش تغییرات تخریبگرایانه از جمله: چرای بیرویه دام، سبزیچینی، جنگلزدایی فراقانونی، معدنکاری بیرحمانه، طرحهای جادهسازی، سدسازی و ساختوسازهای بیضابطهی دیگر هستند، که در کنار اثرات گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی ناشی از آن، روند تغییرات اکوسیستمهای کوهستان را به سمت غیرقابل بازگشت پیش میبرد. بنابراین، ضرورت دارد همهی ابزارهای قانونی، اجرایی و علمی کشور با مشارکت همهی ذینفعان و ذیربطان کوهستان برای جلوگیری یا کاهش عوامل تخریب، و تعدیل اثرات و سازگاری با آن بهکار کرفته شود.
- با توجه به موضوعِ امسال روز جهانی کوهستان که “باززندهسازی زیستبومهای کوهستانی” اعلام شده است، از مدیران ارشد کشور میخواهیم که با بازنگری ریشهای در روشهای بهرهبرداری از طبیعت و با اصلاح ساختاری شیوههای حکمرانی، در جهت کاستن از فشار بر زیستبومهای کوهستانی گام بردارند.
- مدیران کشور باید توجه داشته باشند که بدون جلب اعتماد عمومی که پایهی اصلی سرمایهی اجتماعی است، مشارکت همگانیِ مؤثر در طرحهای احیای اکوسیستمهای کوهستان، جنگل و مرتع ممکن نیست. از اینرو، در شرایط کنونی، برنامههایی مانند کاشت یک میلیارد درخت موفقیتآمیز نخواهد بود و سبب ریختوپاش بودجه و دستکاریهای زیانآور در محیطهای طبیعی خواهد شد.
- در مورد کوه دماوند که نماد طبیعی و هویت ملی ما است، خواستار ساماندهی صعود و حفاظت واقعی آن با نظارت مأموران و مشارکت ذینفعان محلی و کوهنوردان از حدود ارتفاع ۲۲۰۰ متر به بالا هستیم. برای دو کوه شاخص دیگر (علمکوه و سبلان) هم خواهان ثبت ملی و حفاظت و ساماندهی صعود هستیم.
- خواستار تدوین قانون خاصِ کوهستان با هدف ایجاد سازوکار حقوقی برای حراست از این زیستبومهای حساس هستیم.
- ما سازمانهای مردمنهاد، دانشگاهیان و کوهنوردان با همهی توان، در بیان معضلات کوههای کشور و در جهت افزایش دانش عمومی در زمینهی ارزشهای کوهستان فعالیت خواهیم کرد. همچنین برای همکاری با سازمان های ذیربط در جهت حفاظت و احیای محیطهای کوهستانی و ایفای نقش بهعنوان رابط افکار عمومی و حکومت، آمادگی خود را اعلام میکنیم.
*کنشگر محیط زیست
۴۷۴۷