چه قرابت هایی موجب حرمت نکاح می شوند؟

حرمت نکاح به سبب وجود قرابت میان زن و مرد موجب باعث می‌شود تا نکاح در آینده برای آن‌ها از اساس ممنوع و ناممکن باشد. ما در ادامه این مطلب به بررسی موارد منتهی به حرمت نکاح می‌پردازیم. شما همواره می‌توانید با ما از طریق متخصص در امور خانواده بدون نیاز به حضور در دفتر وکیل در ارتباط باشید. قرابت‌هایی که موجب حرمت حرمت نکاح می‌شوند:

قرابت در حرمت نکاح

• الف- قرابت نسبی
• ب- قرابت رضاعی

قرابت رضاعی هم به منزله قرابت نسبی به حساب می‌آید. قرابت سببی؛ رابطه‌ای است که به اختیار افراد به وجود می‌آید. قرابت سببی از ۳ منشا حاصل می‌شود:

• الف: قرابت به وجود آمده از طریق نکاح: در پی این زن و شوهر شدن پاره‌ای از محرمات و نکاح‌های ممنوع به وجود می‌آید.
• ب: قرابت به وجود آمده از طریق مصاهره (زنا، شبهه): مصاهر شامل نکاح هم می‌شود عام است.

شرایطی که به موجب آن قرابت رضاعی بوجود می آید ، در ماده 1046 قانون مدنی معین شده اند . مثلا اینکه طفل باید به مقدار لااقل یک شبانه روز یا پانزده دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد ،  شیر خوردن طفل قبل از دو سالگی او باشد و … . برای مشاهده شرایط ایجاد قرابت رضاعی کلیک کنید . برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قرابت رضاعی به  مراجعه کنید . وکیل رایگان قوه قضاییه در تهران وکیل  نیز آماده است تا با ارائه خدماتی در زمینه های قضایی به سوالات شما عزیزان پیرامون قرابت رضاعی​ پاسخ دهد . مصاهره خاص اشکال گوناگونی دارد، یکی این است که زنا بکند. کسی با زنی زنا بکند یا کسی به شبهه نزدیکی بکند؛ یعنی از راه اینکه تصور می‌کند که کار درستی می‌کند، تصور می‌کند که نکاح با این شخص روا است و بعد به قانون که مراجعه می‌کند، می‌بیند کار ناروایی انجام داده است. این وطی به شبهه یعنی نزدیکی کردن از راه شبهه است.

• ج: قرابت به وجود آمده از طریق لواط: همین امر باعث می‌شود، مادر و خواهر آن پسر بر این مرد لواط کننده حرام بشود و نتواند با او ازدواج بکند.

کسانی هستند که نکاح آن‌ها عینا (یعنی تحت هر شرایطی) ممنوع است: مقصود از عینا تحت هر شرایطی می‌باشد. نکاح این مردی که با یک زنی رابطه پیدا کرده، رابطه سببی پیدا کرده با کسانی که یا منتسب به او (مرد) باشند، نسبت به آن زن یا منتسب به آن زن باشند، نسبت به آن مرد حرمت نکاح به وجود می‌آید. مثلا اگر کسی با زنی ازدواج کرد می‌دانیم که این مرد دیگر علی الابد با مادر این زن که مادر زن او به حساب می‌آید حق ازدواج ندارد، حرام ابد می‌شود، عکس این هم اتفاق می‌افتد، به این معنا که آن زن هم که عروس پدر این شوهر به حساب می‌آید، هرگز حق ازدواج با پدر شوهر خود را نخواهد داشت، برای روشن شدن اینها مواردی که چنین حرمتی به وجود می‌آید یکی یکی بیان می‌شود. ماده ۱۰۴۷ قانون مدنی: نکاح بین اشخاص ذیل به واسطه مصاهره ممنوع دائمی است:

• بین مرد و مادر و جدات زن او از هر درجه که باشد، اعم از نسبی و رضاعی (وقتی که می‌گویند مصاهره این مصاهره، شامل نزدیکی مشروع، نزدیکی به شیهه و نزدیکی از راه زنا هم می‌شود).
• بین مرد و زنی که سابقا زن و پدر و یا یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از احفاد او بوده است، هر چند قرابت رضاعی است.

یکی از سوالات از این بود که فرض می‌کنیم آقای الف می‌خواهد ازدواج بکند ایشان حق ندارد با نامادری خودش یعنی انیکه زن پدرش بوده و الان پدرش فوت کرده این زن بیوه است یا پدرش او را طلاق داده است، با ایشان نمی‌تواند ازدواج بکند. همچنین با زن جد پدری خودش هم که یا مطلقه است یا بیوه است نمی‌تواند ازدواج بکند. همچنین حق ازداج کردن با عروس خودش را هم یعنی زنی که با فرزند ایشان ازدواج کرده ندارد با نوه پسر او عروس گرفت با او هم حق ندارد که قسمت دوم ماده یاد شده چنین آمده بین مرد و زنی که سابقا زن پدر یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از اخفاد او بوده است. اخفاد نوه، نبیره و غیره احفاد هستند. هر چند قرابت اینها هم رضاعی باشد، دیگر فرقی نمی‌کند قبلا هم توضیح داده شد، وقتی که مادر یا پدر می‌گوییم دیگر فرقی نمی‌کند قرابت از راه نسب باشد یا از راه رضاع باشد.

• بین مرد با اناث از اولاد زن از هر درجه که باشد و او رضاعی و مشروط بر این که بین زن و شوهر زناشویی واقع شده باشد.

خانمی با یکی ازدواج کرده و این خانم دارای دختری است. سوال این است که آیا این مرد می‌تواند با دختر این زن ازدواج بکند، به دو صورت ممکن است محقق بشود. یکی اینکه در زمانی که این را دارد با دخترش هم ازدواج بکند؛ یعنی دختر با مادرش هووی بشود این قطعا نمی‌شود، پس از آنی که این زن از ایشان جدا شد یا زن فوت کرد یا مطلقه بشود، این هم نمی‌تواند با آن دختر ازدواج بکند، منتهی یک شرط دارد شرطش این است که بین زن و شوهر زناشویی واقع شده باشد، این زن دارای دختری بود ولی با آن زن همخوابگی صورت نگرفت بعد از هم جدا شدند، حالا آن زن فوت کرد یا زن طلاق گرفت، در این صورت مرد می‌تواند با این دختر ازدواج بکند اما آن جایی که نمی‌تواند در جایی است که نزدیکی صورت گرفته باشد.

1. نزدیکی مشروع
2. نزدیکی به شبهه
3. نزدیکی از راه زنا

طبق ماده ۱۰۴۷ قانون مدنی در باب : مرد نمی‌تواند با دختر زن خود یا نوه‌های دختر زن خود خواه دختر نسبی یا رضاعی زن باشد ازدواج کند. هر گاه زنی پس از نزدیکی با همسر خود از او جدا شود و با مرد دیگری ازدواج کند و از همسرم دوم خود دختری به دنیا آورد، این دختر نسبت به همسر اول زن حرام است. تمامی احکام موجود در نکاح بر عقد دائم و موقت مترتب است و هر دو اینها یک حکم دارد. ماده ۱۰۵۵ قانون مدنی: نزدیکی به شبهه و زنا اگر سابق بر نکاح باشد از حیث مانعیت نکاح در حکم نزدیکی با نکاح صحیح است ولی مبطل نکاح سابق نیست. زنا؛ عبارت است از اینکه مرد آلت خود را به اندازه ختنه گاه وارد آلت زنانگی یا عقب زن کند. اگر نامشروع باشد زنا و اگر مشروع باشد، نزدیکی است. شرطش این است که آن کسی که این کار را انجام می‌دهد، بداند این کار حرام است.

خود این زن بر پدر این شخصی که عمل زنا را انجام داده حرام خواهد بود، درست مثل یک زن مشروع و قانونی می‌ماند و همه مواردی که قبلا گفته در اینجا محقق می‌شود، منتهی در صورتی است که زنا قبل از عقد باشد. اگر زنا بعد از عقد بود بعدا صحبت می‌شود. هر گاه زنا قبل از عقد محقق شود، مانند نکاح صحیح است. نزدیکی به شبهه؛ عبارت است از اینکه فرد به تصور این که نزدیکی برای او مشروع است، اقدام به این کار کند. این را وطی به شبهه می‌گویند، احکام خودش را دارد. وطی به شبهه به لحاظ حرمت همانند نزدیکی یا وطی صحیح است؛ یعنی اگر از روی شبهه انجام شد آن چه را که در (وطی صحیح) و نزدیکی صحیح و از راه قانونی به لحاظ حرمت محقق می‌شود، در وطی به شبهه هم محقق خوادر این مقاله ابتدا به این می پردازیم که قرابت رضاعی چیست و در ادامه آثار قرابت رضاعی را بررسی می نماییم .

یکی از انواع قرابت که ریشه در فقه دارد ، ” قرابت رضاعی ” است . در اصطلاح حقوقی ، خویشاوندی رضاعی به این معناست که در صورتی که یک کودک با شرایط مشخصی از زنی به غیر از مادر خود شیر بخورد ، رابطه ای محرمیت گونه بین او و آن زن شکل می گیرد . بر همین اساس، محدودیت هایی از جهت ازدواج میان کودک و خویشاوندان رضاعی او بوجود می آید . شرایط بوجود آمدن قرابت رضاعی را ماده 1046 قانون مدنی بر اساس فقه اسلامی مشخص کرده است که در مقاله ای جداگانه به آن پرداخته شده است . اما ابتدا باید دانست که قرابت رضاعی در اصل چیست و چه آثاری دارد . بر همین اساس ، در این مقاله ابتدا به این می پردازیم که قرابت رضاعی چیست و در ادامه آثار قرابت رضاعی را بررسی می نماییم .

قرابت رضاعی چیست

” رِضاع ” در لغت به معنای شیر دادن و شیر خوردن است . زمانی که یک کودک از شیر زنی تغذیه می کند ، از آن رو که باعث رشد و نمو آن کودک می شود ، می تواند سبب ایجاد رابطه ای میان طفل و مادر رضاعی شود که مطابق فقه و قانون این رابطه طبیعی مانند رابطه ناشی از خون ( رابطه نسبی ) محترم است و قانونگذار برای آن قواعدی وضع کرده است . بر اساس آیه 23 سوره مبارکه نساء : ” … وَ أُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ مِنَ الرَّضَاعَةِ … ” ،” … مادرانی که شما را شیر داده اند و خواهران رضاعی شما … “،  خویشاوندان رضاعی مثل مادر و خواهر رضاعی را بیان کرده است . اما همانطور که در ادامه خواهیم گفت ، آثار قرابت رضاعی تنها محدود به خواهر و مادر نیست . بلکه خویشاوندان دیگری را هم در بر می گیرد . در واقع آثار قرابت رضاعی شامل برخی از خویشاوندانی می شود که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت .

آثار قرابت رضاعی

همانطور که مشخص شد ، یکی از اقسام خویشاوندی ، خویشاوندی رضاعی است . بنابراین ، قرابت رضاعی نیز مانند سایر انواع قرابت یعنی قرایت نسبی و ، آثاری را بدنبال خواهد داشت . بر اساس این حدیث از پیامبر ( ص )، ” َحْرُمُ مِنَ الرَّضَاعِ مَا یَحْرُمُ مِنَ النَّسَبِ ” ، تمام کسانی که از نظر ارتباط نسبی حرامند ، به لحاظ قرابت رضاعی نیز حرام می شوند  . این قاعده در ابتدای ماده 1046 قانون مدنی نیز ذکر شده است که بر اساس آن : ” قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است ” . مهمترین آثار قرابت رضاعی را می توان در موارد زیر خلاصه نمود : محدودیت نکاح به دلیل قرابت رضاعی مشابه محدودیت های نکاح برای قرابت نَسبی است . یعنی تمامی کسانی که بواسطه قرابت نسبی نمی توان با آنها ازدواج کرد ، در مورد اقربای رضاعی نیز صدق می کند .

به همین جهت برای تشخیص محارم رضاعی باید به محارم نسبی توجه داشت . مانند مادر ، خواهر و … . برای اطلاع از اینکه با چه خویشاوندانی نمی توان ازدواج کرد ، به مقاله محارم نسبی مراجعه کنید .  محدودیت هایی نیز که بین خویشاوندان زن و شوهر و شوهر با زن وجود دارد نیز در قرابت رضاعی بوجود می اید . مثلا در قرابت نسبی مرد نمی تواند با مادر زن خود ازدواج کند ، به همین ترتیب ، مادر رضاعی او نیز همینگونه است .  بر این اساس، هرگاه زنی غیر از مادر طفل با شرایط معینی ، به طفلی شیر بدهد ، بین او و طفل قرابتی بوجود می آید که تنها از نظر ایجاد حرمت نکاح ، در حکم قرابت نسبی است . بنابراین ، سایر آثار خویشاوندی مانند توارث و الزام به دادن نفقه ، در قرابت رضاعی وجود نخواهد داشت . لذا تنها اثری که قرابت رضاعی دارد این است که از طرفی ازدواج بین طفل و زن ( مادر رضاعی ) و خویشاوندان رضاعی و از طرف دیگر بین زن و خویشان طفل را ممنوع می کند .