تحقیق در مورد سنگ های رسوبی و آذرین و دگرگونی

تحقیق در مورد سنگ های رسوبی و آذرین و دگرگونی

تحقیق در مورد سنگ های رسوبی

تحقیق درباره سنگ های رسوبی آذرین دگرگونی

سنگ چیست؟

سنگ به موادی از پوسته زمین اطلاق می‌شود که از یک یا چند کانی که با یکدیگر پیوند یافته‌اند، درست شده‌است.

كاني چيست؟

مغز مداد ، گچ ، پنجره هاي فلزي و حتي نمك يك كاني است. بعضي كاني ها مانند نمك به همان شكل خود قابل استفاده اند. اما بعضي ديگر اين گونه نيستند بلكه سنگ معدن بعضي كاني ها مانند فلزات را براي به دست آوردن مواد مورد نياز كاملاً خرد و ذوب مي كنند.

بطور كلي سنگ ها و كاني ها به سه منظور استخراج مي شوند.

• الف: تأمين انرژي
• ب: تأمين مواد اوليه صنايع
• ج: جواهر سازي

بعضي از كاني ها به علت رنگ و جلاي زيبا به عنوان جواهر از آن ها استفاده مي كنند مثل فيروزه- الماس- ياقوت- زمرد

منشاء تولید و اساس تشکیل سنگها

منشاء تولید و اساس تشکیل سنگها سه فرایند:

1) آذرین

2) رسوبی یا ته نشین شده

3) دگرگونی

بخش عمده (75%) سنگهای موجود در سطح قاره ها از سنگهای رسوبی و سنگهای دگرگونی ناشی از آنها هستند و مابقی از سنگهای آذرین و دگرگونی حاصل از آن می باشد.

چرخه سنگ:

عکس در فایل اصلی

سنگ هاي رسوبي

بعضي از سنگ ها بر اثر ته نشين شدن مواد داخل آب به وجود مي آيند. رودها مقدار زيادي مواد را با خود به درياها و درياچه ها مي برند.

اين مواد به دليل سنگيني به ته دريا مي روند. روي هم قرار مي گيرند و پس از سفت شدن سنگ هايي را به وجود مي آورند كه به آنها سنگ هاي رسوبي گفته مي شود.

مشخصات سنگهای رسوبی

۱:کلیه سنگ های رسوبی لایه لایه می باشند

۲:ممکن است بقایای اجساد حیوانات در لایه های مختلف سنگها وجود داشته باشد

۳:جسم سنگ یکنواخت نیست و ممکن است دارای لایه های خاک و لای باشد

۴:ممکن است بقایای گیاهان در لابه لای آن وجود داشته باش

سنگ هاي دگر گون شده:

بعضي از سنگ هاي رسويي يا آذرين اگر مدت زيادي در اعماق زمين بمانند، بايد فشار و گرماي زيادي را تحمل كنند. اين سنگ ها مانند آجر پخته مي شوند و شكل قبلي خود را از دست مي دهند و به همين دليل به آنها سنگ هاي دگرگون شده مي گويند. (مانند سنگ مرمر)

مشخصات:

۱:سنگهای دارای بافت جهت دار مانند شیست،فیلیت و سنگ لوح

۲:سنگهای دارای بافت توده ای مانند کوارتزیت،مرمر،سر پانتینیت

سنگ هاي آذرين:

سنگهای آذرین بر حسب نوع سرد شدن

۱:سنگ های آذرین درونی

۲:سنگ های آذرین بیرونی تقسیم بندی می شوند.

تحقیق در مورد سنگ های رسوبی و آذرین و دگرگونی

 سنگهای آذرین درونی:

این سنگ‌ها بر اثر سرد شدن مواد مذاب در داخل زمین به وجود می‌آیند مثل سنگ گرانیت – گابرو ؛

ویژگی این سنگ‌ها این است که دارای بلورهای درشت می‌باشند و خیلی سفتند و بیشتر رنگ روشن دارند و بسیار زیباتر هستند.

سنگهای آذرین بیرونی:

سنگهای آذرینی را که از انجماد ماگما در سطح زمین بوجود می‌آید سنگهای آذرین خروجی می‌نامند.

این سنگ ها بر اثر سرد شدن مواد بسيار داغ به وجود آمده اند كه قبلاً در زمين بوده اند.

سنگ های آذرین یا آتشفشانی ـ از سنگ ذوب شده ای که «ماگما» نامیده می شود شکل می گیرند.

دماي اعماق زمين زياد است و بعضي سنگ ها را ذوب مي كند. اين سنگ ها در زير يا سطح زمين دوباره سرد مي شوند و سنگ هايي را به وجود مي آورند كه به آنها آذرين مي گويند. سنگ هاي كوه هايي مانند دماوند و الوند از نوع آذرين است.

سنگ هاي آذرين از بلورهاي ريز يا درشت تشكيل شده اند.

سنگهای آذرین بعنوان سنگ تزئینی و سنگ نما، صنایعی مانند شیشه سازی و چینی سازی، ذخایر فلزی و … مورد استفاده قرار می گیرند.

خواص عمومی سنگهای آذرین و مقایسه آن با سنگهای رسوبی

۱:سنگهای آذرین تودهای بوده و یکپارچه است و بدون لایه بندی می باشد و جنس آن یکنواخت است.

۲:سنگهای آذرین فاقد فسیل و بقایای موجودات زنده می باشد زیرا از زمان بیرون ریختن تا زمان سرد شدن هیچ موجود زنده ای نمی توانست در اثر حرارت زیاد به آن نزدیک شود.

۳:جنس سنگهای آذرین یکنواخت بوده و فاقد رگه رگه هستند در صورتیکه سنگهای رسوبی لایه لایه بوده و ممکن است در وسط توده بزرگی از سنگ لایه خاک و یا لای وجود داشته باشد که مجال سنگ شدن پیدا نکرده است.

۴:سنگهای آذرین بر حسب نوع سرد شدنشان یا تمام بلوری و یا نیمه بلوری هستند.

۵:سنگهای آذرین از سنگهای رسوبی سختتر می باشند.

۶:مکندگی سنگهای آذرین کمتر از سنگهای رسوبی می باشند.

۷:وزن مخصوص سنگ آذرین بیشتر از سنگ رسوبی است.

سه عنصر کلیدی تشکیل سنگ

زمان؟ چقدر طول می کشد تا یک سنگ درست شود؟

اگر یک سنگی را رای چند میلیون سال بفشارید و حرارت دهید به گونه ی دیگری از سنگ ها تبدیل می شود.

گرما از کجا می آید؟

هنگامی که سنگ ها به ماگما نزدیک باشند، نه آن قدر نزدیک که ذوب شوند بلکه آن قدر که گرم شوند، سنگ ها تغییر می کنند.

فشار از کجا می آید؟

لایه هایی که زیر زمین قرار دارند، با لایه هایی که بر روی آن ها قرار دانرد، فشرده می شوند، هرچه لایه ها ضخیم تر باشند، فشار بیش تر است.

ویژگی های سنگ

ویژگی های آنها می توان به دوام و مقاومت بسیار بالا، جلاپذیری مطلوب، مقاومت سایشی و ضربه ای بالا، قابلیت برش و صیقل خوردن، قابلیت شستشو، ثبات رنگ، مقاومت در برابر حرارت و رطوبت،غیر قابل نفوذ بودن، مقاومت در برابر تغییرات آب و هوایی، سختی و مقاومت فشاری بالا، پایداری در برابر مواد اسیدی و قلیایی و … اشاره نمود.

تحقیق در مورد سنگ های رسوبی و آذرین و دگرگونی

کاربرد سنگ ها :

• کاشی کاری و نماکاری ساختمان
• برای تهیه آهن و فلز
• سنگ آهک برای تهیه سیمان
•  سنگ نمک: برای تهیه نمک خوراکی
• سنگ فیروزه: برای تهیه زیورآلات و سنگ‌پا برای نظافت و استفاده در صنعت چوب بری
• کاربرد سنگ آذرین

از سنگ گرانیت در نمای ساختمان به خصوص در محیط های صنعتی، کف‌سازی، پیاده‌رو سازی، راه سازی و پله … استفاده می‌شود.

سنگ‌فرش، سنگ نمای ساختمان، راه‌پله و مقبره در آرامگاه‌ها از گرانیت ساخته‌شده‌اند.

تهیه و تنظیم: سایت کلاس درسی

مطالب دیگر: سنگ‌های دگرگونی چیستند و آیا سنگ‌های دگرگونی لایه لایه هستند؟

اصطلاح “دگردیسی یا دگرگونی” اغلب در اشاره به فرایند تبدیل کاترپیلار به پروانه استفاده می‌شود. با این حال، کلمه “دگرگونی” یک اصطلاح گسترده است که نشان دهنده تغییر از یک چیز به چیز دیگر است. حتی سنگ‌ها، یک ماده به ظاهر ثابت، می‌توانند به نوع جدیدی از سنگ تبدیل شوند. سنگ‌های که برای تشکیل یک سنگ جدید دستخوش تغییر می‌شوند، سنگ‌های دگرگونی نامیده می‌شوند. سنگ‌های دگرگونی زمانی تشکیل می‌شوند که در معرض حرارت زیاد، فشار بالا، سیالات داغ غنی از مواد معدنی یا معمولاً ترکیبی از این عوامل قرار می‌گیرند. چنین شرایطی در اعماق زمین یا محل برخورد صفحات تکتونیکی یافت می‌شود.

اگر به سنگ‌های دگرگونی و چگونگی تشکیل آن‌ها و نیز انواع سنگ‌های دگرگونی و کاربرد آن‌ها علاقه‌مند هستید با ما همراه باشید.

فرایند دگرگونی:

فرایند دگرگونی سنگ‌ها را ذوب نمی‌کند، بلکه آن‌ها را به سنگ‌های متراکم‌تر و فشرده‌تر تبدیل می‌کند. کانی‌های جدید یا از طریق بازآرایی اجزای معدنی و یا با واکنش با سیالاتی که وارد سنگ‌ها می‌شوند، ایجاد می‌شوند. فشار یا دما حتی می‌تواند سنگ‌های دگرگون شده قبلی را به انواع جدیدی تبدیل کند. سنگ‌های دگرگونی اغلب له می‌شوند، لکه دار می‌شوند و تا می‌شوند. با وجود این شرایط ناخوشایند، سنگ‌های دگرگونی آنقدر داغ نمی‌شوند که ذوب‌شوند وگرنه تبدیل به سنگ‌های آذرین می‌شدند.

عوامل مهم در تشکیل سنگ‌های دگرگونی

شرایط لازم برای تشکیل سنگ‌های دگرگونی بسیار خاص است. سنگ موجود باید در معرض حرارت زیاد، فشار زیاد یا سیال داغ و غنی از مواد معدنی قرار گیرد. معمولاً هر سه این شرایط برقرار است. این شرایط اغلب یا در اعماق پوسته زمین یا در مرزهای صفحه‌ای که صفحات تکتونیکی با هم برخورد می‌کنند، یافت می‌شوند. برای ایجاد سنگ دگرگونی، ضروری است که سنگ موجود جامد بماند و ذوب نشود. اگر گرما یا فشار زیاد باشد، سنگ ذوب شده و تبدیل به ماگما می‌شود. این منجر به تشکیل یک سنگ آذرین خواهد شد، نه یک سنگ دگرگونی.

چند عامل اصلی برای شکل‌گیری سنگ‌های دگرگونی وجود دارد که در اینجا به دو عامل مهم در تشکیل سنگ‌های دگرگونی اشاره خواهیم کرد و آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

دما و فشار. دما و فشار دو عامل مهم در تعیین کانی‌های جدید تشکیل شده در یک سنگ دگرگونی هستند. کانی‌های مختلف تحت شرایط فشار و دمای متفاوت تشکیل می‌شوند. با تغییر فشار و دما، یک ماده معدنی به لبه میدان پایداری خود می‌رسد و تجزیه می‌شود و مواد معدنی جدیدی را تشکیل می‌دهد که در میدان فشار و دمای جدید پایدار هستند. مواد معدنی با دمای بالاتر نسبت به مواد معدنی با دمای پایین تر چگالی کمتری دارند. دماهای بالاتر همچنین واکنش‌های شیمیایی را که در طول دگرگونی رخ می‌دهد سرعت می‌بخشد.

انواع سنگ‌های دگرگونی

سنگ‌های دگرگونی رایج عبارتند از: فیلیت، شیست، گنیس، کوارتزیت و مرمر.

سنگ‌های دگرگونی برگ‌دار:

برخی از انواع سنگ‌های دگرگونی – گرانیت گنیس و بیوتیت شیست دو نمونه هستند – به شدت نواری یا برگ‌دار هستند. (برگی به معنی چیدمان موازی دانه‌های معدنی خاصی است که به سنگ ظاهر راه راه می‌دهد.) شاخ و برگ زمانی تشکیل می‌شود که فشار کانی‌های مسطح یا کشیده را در یک سنگ فشرده می‌کند تا آن‌ها در یک راستا قرار گیرند. این سنگ‌ها ساختاری پلاتی یا ورقه مانند ایجاد می‌کنند که جهت اعمال فشار را منعکس می‌کند.

هنگامی که یک سنگ در حین دگرگونی هم گرم می‌شود و هم فشرده می‌شود و تغییر دما برای تشکیل کانی‌های جدید از کانی‌های موجود کافی است، این احتمال وجود دارد که کانی‌های جدید مجبور شوند با محورهای بلند خود عمود بر جهت فشردن رشد کنند. پس از حرارت دادن و فشردن، مواد معدنی جدید در داخل سنگ، عموماً به موازات یکدیگر، تشکیل شده و بستر اصلی تا حد زیادی از بین رفته است.

سنگ‌های دگرگونی بدون برگ:

سنگ‌های دگرگونی غیربرگی دارای ساختار پلاتی یا ورق مانند نیستند. روش‌های مختلفی برای تولید سنگ‌های بدون برگ وجود دارد. برخی از سنگ‌ها مانند سنگ آهک از مواد معدنی ساخته شده‌اند که صاف یا کشیده نیستند. هرچقدر هم فشار بیاورید دانه‌ها هم تراز نمی‌شوند! نوع دیگری از دگرگونی، دگرگونی تماسی، زمانی رخ می‌دهد که سنگ آذرین داغ به درون برخی از سنگ‌های از پیش موجود نفوذ کند. سنگ از قبل موجود اساساً توسط گرما پخته می‌شود و ساختار معدنی سنگ را بدون افزودن فشار تغییر می‌دهد.

در ادامه مطلب به انواع کاربرد سنگ‌های دگرگونی و استفاده آن‌ها در زندگی روزمره اشاره خواهیم کرد.

میزان استحکام سنگ‌های دگرگونی

سنگ‌های دگرگونی تقریباً همیشه سخت‌تر از سنگ‌های رسوبی هستند. آن‌ها به طور کلی سخت و گاهی حتی سخت‌تر از سنگ‌های آذرین نیز هستند. آن‌ها ریشه بسیاری از رشته کوه‌ها را تشکیل می‌دهند و پس از فرسایش لایه‌های بیرونیِ نرم‌ترِ سنگ‌ها در سطح قرار می‌گیرند. سنگ‌های دگرگونی امروزه در مناطق کوهستانی یافت می‌شوند و به خوبی نشان می‌دهند که کوه‌های باستانی در مناطقی که اکنون تپه‌های کم ارتفاع یا حتی دشت‌های هموار هستند وجود داشته‌اند.

کدام سنگ استحکام بیشتری دارد، سنگ دگرگونی یا رسوبی؟

از آنجایی که سنگ‌های دگرگونی معمولاً در معرض دما و فشارهای بسیار بالا در فرایند دگرگونی قرار می‌گیرند، معمولاً کاملاً متراکم هستند و بنابراین شاید به طور متوسط از سنگ‌های رسوبی یا آذرین قوی‌تر باشند. اما برخی از سنگ‌های آذرین مانند بازالت می‌توانند بسیار متراکم و قوی باشند. از نظر فنی، زغال سنگ یک سنگ دگرگونی است که عمدتاً کربنی است و بسته به درجه دگرسانی اغلب می‌تواند کاملاً نرم و ضعیف باشد. اما پس از آن الماس‌ها که عمدتاً از کربن نیز هستند بسیار سخت و قوی هستند، بنابراین پاسخ ساده‌ای برای این سوال وجود ندارد.

سنگ‌های رسوبی ایران

کوهستان الوند فراروی شهر همدان، کوهستانی در بخش شرقی زاگرس مرکزی با عرصه‌ای به وسعت ۱۳۷۵ کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین پدیده گرانیت‌زایی از دوران چهارم زمین‌شناسی بر اثر نفوذ توده‌های آذرین  وجود آمده‌است.

رشته‌کوه الوند از کوه‌های غربی ایران و جزء پیش‌کوه‌های داخلی زاگرس است و با پیدایش جنبش کوه‌زایی زاگرس در ارتباط است. از نظر زمین‌شناسان در اواخر دوره ژوراسیک (دوره میانی از دوران دوم زمین‌شناسی)، یکی از شدیدترین حرکت‌های کوه‌زایی که تا آن هنگام در ایران سابقه نداشته رخ داده و در اثر فشار بالا و نیز فشار طبقات گرانیت در مناطقی بین همدان و اصفهان به وجود آمده‌است. الوند توده‌ای ژرف‌سنگی است. ژرف‌سنگ‌ها (باتولیت‌ها) با نفوذ در پوسته سنگ‌های دور و بر خود را دگرگون کرده که به آن هاله دگرگونی گفته می‌شود و این دگرگونی سنگ‌ها در اطراف ژرف‌سنگ الوند به شعاع هفت کیلومتر وجود دارد. لایه‌هایی که بر روی ژرف‌سنگ الوند قرارداشته بر اثر فرسایش از بین رفته و توده ژرفاسنگ به‌صورت سنگ‌های گرانیتی بیرون آمده‌است.

سنگ‌های رسوبی که در رشته کوه الوند دیده می‌شود و اغلب در ارتفاعات جنوب غربی و جنوب شرقی آن قرار دارد به دوره کرتاسه از دوران میانه‌زیستی مربوط می‌شود و سنگ‌های رسوبی از نوع آهکی که در شمال غرب دیده می‌شود به دور الیگوسن از دوران نوزیستی مربوط است. قدیمی‌ترین سنگ‌های که توده نفوذی الوند را احاطه کرده به اَبَردوران نهان‌زیستی (پرکامبرین) نسبت داده شده‌است، اما سن گرانیت‌ها از طریق سنجش رادیومتری شصت و چهار میلیون سال (اوایل پالئوسن) تعیین شده‌است. توده گرانیتی الوند بر روی نقشه‌های زمین‌شناسی روند شمال غربی – جنوب شرقی را به موازات راندگی زاگرس نشان می‌دهد و از لحاظ زمین‌شناسی تنوع قابل ملاحظه‌ای دارد. براساس رده‌بندی‌های کانی‌شناسی شیمیایی و نورماتیو انواع آلکالی فلدسپات، گرانیت سی، ینوگرانیت، مونزوکرانیت، و گرانودیوریت در الوند تشخیص داده شده‌است. در حاشیه شمال غربی توده گرانیتی الوند سنگ‌های نفوذی بازیک نیز مشاهده می‌شود که تعیین سن آن‌ها به روش رادیومتری سن این توده‌ها را صد و ده میلیون سال) اواخر دوره کرتاسه یعنی کهن‌تر از سن گرانیت‌ها تعیین نموده‌است. ترکیب سنگ‌شناسی توده بازیک نیز متغیر و متنوع است. با تکیه بر رده‌بندی‌های گوناگون انواع اولیوین دولریت، گابرو دیوریت، و مونزو دیوریت در این توده شناسایی شده‌است. سنگ‌های گرانیتی الوند ویژگی‌های گرانیت‌های H یا گرانیت‌های هیبرید را داراست.

کاربرد سنگ‌های دگرگونی

سنگ لوح

اگر شیل سنگ رسوبی در زیر سطح زمین مدفون شود و گرم و تحت فشار قرار گیرد، می‌تواند به تخته سنگ دگرگونی تبدیل شود. تخته سنگ از نظر رنگ متفاوت است اما به‌طورکلی خاکستری است. در برابر آب مقاوم است و هنگام شکافتن به‌صورت خطوط مستقیم با سطح صاف بالا و پایین می‌شکند.

تخته سنگ یک ماده خوب برای سقف است، اما مردم همچنین از آن برای سنگ‌های تزئینی باغبانی، به‌عنوان پایه میزهای اسنوکر و به‌عنوان تخته تحریر (تخته سنگ) در کلاس درس ویکتوریا استفاده می‌کردند.

سنگ مرمر

مرمر سنگ آهکی است که دستخوش تغییراتی شده است. این سنگ کریستالی سخت است و کاربردهای زیادی دارد. حدود ۲۲۰۰۰ تن سنگ مرمر برای ساخت پارتنون، معبد مهم یونان باستان، استفاده شد. امروزه نیز از آن به‌عنوان مصالح ساختمانی و مجسمه‌سازی استفاده می‌شود. سنگ مرمر حتی می‌تواند آسیاب شود و در صابون‌ها و محصولات پاک‌کننده استفاده شود.

شیست

شیست از شیل یا گل تشکیل می‌شود اما در دمای بسیار بالاتر از تخته سنگ. شیست سنگ بسیار محکمی نیست، بنابراین اغلب به‌عنوان مصالح ساختمانی استفاده نمی‌شود. با این حال می‌توان از آن برای تزئین باغ، سنگ فرش و گاهی مجسمه‌سازی استفاده کرد.

عوامل تعیین ماهیت سنگ‌های دگرگونی

سنگ‌های ثانویه هستند كه از دگرگون شدن سنگ‌های آذرین، سنگ‌های دگرگونی و رسوبی كه قبلاً وجود داشته‌اند تشكیل می‌شود. عامل سنگ‌های دگرگونی می‌تواند فشار، گرما، اثر سیال‌ها و جانشینی باشد. دو عامل ماهیت سنگ دگرگونی را تعیین می‌نماید :

۱) تركیب سنگ اولیه

۲) چگونگی تركیب عوامل دگرگونی كه روی آن اثر گذاشته‌اند .

در شرایط مختلف، بافت‌های متفاوتی حاصل می‌شود، لذا بافت اولیه مبنای تشخیص سنگ‌های دگرگونی از یكدیگر می باشد .

– سنگ ماربل :

سنگ ماربل بر اثر دگرگون شدن سنگ آهك یا دولومیت ایجاد می‌شود. ماربل اغلب دارای بلورهای درشت است كه وجه تمایز آن با سنگ‌های كربناتی رسوبی است . كانی اصلی تشكیل دهنده اغلب ماربل‌ها كلسیت است و نیز دارای کانی‌هایی مانند كوارتز، گرافیت، هماتیت، لیمونیت، پیریت و غیره نیز هستند .

ماربل‌ها به‌عنوان یك گروه دامنه وسیعی از انواع رنگ‌های مختلف را از خود نشان می‌دهند. ماربل كاملا خالص دارای رنگ سفید و درخشان می باشد. رنگ خاكستری روشن تا سیاه توسط مواد کربن‌دار به وجود می‌آید. رنگ‌های سبز معمولاً توسط كلریت یا سیلیکات‌های دیگر تولید می‌شوند. رنگ صورتی و قرمز به علت وجود ذرات بسیار ریز پراكنده هماتیت و یا كربنات منگنز و رنگ زرد و كرم بر اثر وجود لیمونیت است .

– سختی :

ماربل‌ها اگر حاوی مقداری كوارتز یا دیگر کانی‌های سیلیكاته باشند مقاوم‌ترند.

– جذب آب :

به طور معمول دارای جذب آب كمتر از یك درصد است .

– وزن مخصوص :  

وزن مخصوص متوسط ماربل ۷/۲ می‌باشد .

– مقاومت :

از مقاومت متوسطی برخوردار می باشد و تغییر شكل آن به‌صورت الاستیك، پلاستیك است. مقاومت فشاری ماربل بین ۱۹ تا ۱۴۰ مگاپاسكال است و مقاومت فشاری متوسط آن حدود ۱۱۰ مگاپاسكال است. مقاومت خمشی آن بین ۱۵ تا ۶ مگاپاسكال و مقاومت كششی به طور متوسط ۴ مگاپاسكال است .

– تخلخل :

تخلخل این سنگ نسبتاً كم و بین ۳/۰ تا ۲/۱ درصد است .

– رنگ :

ماربل اگر خالص باشد رنگ آن سفید و درخشان است. اما به رنگ‌های سیاه، سبز، صورتی، زرد و قرمز نیز دیده شود . وجود كربن، كلریت، هماتیت و لیمونیت باعث تغییر رنگ در ماربل می‌شود .

در ایران، در برابر كلمه ماربل به اشتباه از واژه مرمر استفاده می‌شود. در حقیقت ماربل یك سنگ دگرگونی است، در حالی كه آن سنگی كه در ایران در تجارت به‌عنوان مرمر شناخته می‌شود معادل واژه اونیكس ماربل بوده و عبارت است از یك سنگ لایه لایه نیمه شفاف ریز بلور از كلسیت از طرف دیگر، سنگ‌های دگرگونی كه در ایران به‌عنوان مرمریت، چینی و كریستال شناخته می‌شوند انواعی از ماربل هستند كه توضیح بیشتر آنها را در مرجع ۲۰ می‌توان یافت.

از آنجا كه واژه‌های فوق از نظر علمی معادل صحیحی برای ماربل نیستند، در این راهنما از كاربرد آنها اجتناب و برای تمامی آنها از همان واژه ماربل استفاده شده است. اگرچه ممكن است از نظر دانه‌ها متفاوت باشند .

– سنگ لوح :

یك نوع سنگ دگرگونی است كه از دگرگونی آرژیلیت و شیل و در موارد خاصی از سنگ‌های آذرین خیلی ریزدانه نظیر توفها به وجود آمده است. ارزش اقتصادی این سنگ به طور اهم به وجود صفحات جدایش كه كلیواژ نامیده می‌شود بستگی دارد. این خاصیت در سنگ‌های لوح متفاوت است. برخی از آنها را می‌توان به سادگی به صفحات نازك تقسیم كرد و در برخی دیگر این كار، خیلی به دشواری صورت می‌گیرد.

یخبندان اثر خیلی بدی روی قابلیت جدایش لایه‌ها دارد، لذا سنگ را باید در معدن تا تازه است استخراج كرد .

– ویژگی‌های سنگ لوح :

این سنگ از نظر نحوه تشكیل با سایر سنگ‌ها متفاوت است، لذا برای استفاده از آن به‌عنوان سنگ ساختمانی باید آزمایش‌های مختلفی روی آن انجام داد كه معمولاً با آزمایش‌های استاندارد سنگ‌های دیگر متفاوت است .

– جدایش پذیری :

این خاصیت با شكافتن سنگ با یك قلم نازك انجام می‌شود، تا صافی، نازكی و منظم برش خوردن لایه‌ها بررسی شود .

– جذب آب :

درصد جذب آب سنگ لوح طبق استاندارد STM C : ۱۲۱ آزمایش شود . این خاصیت معمولاً بین ۱۴/۰ تا ۴۲/۰ درصد است .

– وزن ویژه :

وزن مخصوص سنگ لوح معمولاً ۷/۲ تا ۹/۲ تن بر مترمكعب است .

– مقاومت :

– سختی یا الاستیك :

– مقاومت سایشی :

– مقاومت در برابر خوردگی :

سنگ لوح باید در محیط‌های اسیدی مقاومت نماید زیرا ممكن است تحت شرایط مرطوب یا بارانی به همراه آلاینده‌های اسیدی قرار گیرد. برای آزمایش باید سنگ را یك محلول حاوی ۹۸ درصد آب , یك قسمت اسید كلریدریك و یك درصد اسید سولفوریك قرار داد. سنگ وزن شده را برای ۱۲۰ ساعت در محلول فوق غوطه ور می‌سازند و پس از ۴۰ ساعت كه از خشك كردن سنگ گذشت، آن را وزن می‌نمایند. افت وزنی نمونه، میزان خوردگی آن را نشان می‌دهد. آزمایش را می‌توان برای چند دوره تكرار كرد.

– ناخالصی‌های معدنی :

سولفیدهای آهن شامل پیریت یا ماركازیت ناخالصی‌های نامطلوب‌اند زیرا به لیمونیت تجزیه شده آسیب می‌رسانند و سنگ لوح را لکه‌دار می‌نمایند . كربنات كلسیم یك جزء مضر است زیرا مورد هجوم اسیدها قرار می‌گیرد.

كربنات آهن جزء نامطلوبی به شمار می‌رود زیرا در صورت قرار گرفتن در معرض شرایط جوی به لیمونیت تغییر می‌یابد و باعث تغییر رنگ سنگ لوح از سبز به قهوه‌ای مایل به خاكستری می‌گردد .

– طبقه‌بندی سنگ لوح :

براین‌اساس مشخصات لازم برای هر یك از این دسته‌ها آمده است .

– كاربرد :

مهم‌ترین كاربرد سنگ لوح، پوشش سقف‌های شیب‌دار است .

– سنگ كوارتزیت :

سنگ كوارتزیت یك سنگ دگرگون شده است كه كانی اصلی آن را كوارتز تشكیل می‌دهد . گاهی اوقات به طور ناچیز میكا، فلدسپات، آپاتیت و گارنت نیز در آن دیده می‌شود. رنگ كوارتزیت معمولاً سفید و اگر ناخالصی داشته باشد، رگه‌هایی از خاكستری در آن دیده می‌شود . كه معمولاً از دگرگون شدن ماسه‌سنگ‌های كوارتزیتی است. این سنگ از مقاومت نسبتاً خوبی برخوردار است و جهت استفاده برای كف و پله سنگ بسیار مناسبی است .

– سنگ‌های آذرین

سنگ‌های آذرین، سنگ‌های هستند كه مستقیما از سرد شدن و تبلور مواد مذاب ایجاد شده‌اند. چنانچه سرد شدن آنها در داخل پوسته زمین و به تدریج صورت گرفته باشد، آنها را نفوذی می‌نامند. آن دسته از سنگ‌های آذرین كه به بیرون از زمین راه‌یافته و به‌سرعت سرد شده باشند، ازآنجایی‌که فرصتی برای تشكیل بلورهای درشت نداشته و یا كم بلورند و آنها را سنگ‌های آتشفشانی می‌نامند .

سنگ‌های آذرین از ویژگی‌هایی مانند بافت دانه دانه، ساخت توده‌ای و تركیب کانی‌شناسی نسبتاً یكنواخت برخوردارند. این سنگ‌ها اگر سالم و بدون هوازدگی باشند، معمولاً مستحكم و بادوام‌اند و به‌عنوان مصالحی مناسب در بسیاری از كارهای مهندسی قابل‌استفاده‌اند . وجود درزه و شكاف و قرار گرفتن در مجاورت گرما و از همه مهم‌تر شرایط سخت جوی از استحكام آنها می‌کاهد .

از بین انواع متعدد سنگ‌های آذرین در ایران، گرانیت، سینیت، تونالیت، گنایس و گابرو به طور گسترده‌تری به‌عنوان سنگ ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این موضوع دلایل مختلفی دارد كه از جمله گستردگی بیشتر، رنگ جذاب‌تر، یكنواختی بافت، نظم بیشتر ساخت و دوام بیشتر را می‌توان نام برد. سایر سنگ‌های آذرین نفوذی، گاهی اوقات به علت در دسترس بودن یا زیبایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سنگ‌های آتشفشانی مصرف محدودتری از انواع نفوذی دارند. برخی از آنها نسبتاً سست و متخلخل اند و لذا تنها در شرایط اقلیمی مناسب می‌تواند مصرف شوند .

– گرانیت :

واژه گرانیت آن‌طور كه به‌وسیله معدن‌کاران و در تجارت استفاده می‌شود شامل كلیه سنگ‌های آذرین و گنایش می‌گردد كه این موضوع در ایران به‌صورت عامیانه حتی انواع ماسه سنگ‌ها و سرپانتین را هم شامل می‌شود. اما در اینجا بهتر است تعریف را ارائه نمود علمی بنابراین می‌توان آن را به‌صورت سنگ‌های آذرین نفوذی بلوری و با دانه‌های تقریبا مساوی، حاوی كوارتز و فلدسپات‌های قلیایی تعریف كرد كه معمولاً مقادیری میكا و هورنبلند نیز دارد .

همچنین مقادیر متفاوتی از سایر فلدسپات‌ها و کانی‌های فرعی و غیرعادی نیز وجود دارند كه تنها تعداد اندكی از آنها به‌غیراز پیریت و گارنت با چشم غیرمسلح قابل رویت بوده یا به‌وسیله افراد غیرمتخصص قابل‌شناسایی‌اند .

– ویژگی‌های گرانیت :

در بین سنگ‌های آذرین انواع گرانیت به علت مصرف گسترده آنها، بیش از دیگر سنگ‌های آذرین مورد بررسی قرار گرفته است. البته ممكن است گفته شود كه بسیاری از سایر سنگ‌های نفوذی با بافت گرانیتوئیدی و انواع گنایس از نظر جذب آب . مقاومت فشاری . مقاومت خمشی، پایداری در برابر آتش و غیره شبیه به گرانیت‌ها هستند .

بافت گرانیت معمولاً یكنواخت یا گرانیتوئیدی است، اما گاهی اوقات پورفیری هم هست.

جمع‌بندی سنگهای دگرگونی و سنگهای آذرین

سنگ‌های دگرگونی در اثر حرارت بسیار بالا و فشار زیاد به وجود می‌آیند. این حرارت و فشار نباید به آن درجه‌ای برسد که مواد و سنگ‌ها ذوب شوند چرا که در این صورت دیگر سنگ‌های دگرگونی نیستند، بلکه سنگ‌های آذرین به‌وجود می‌آیند. انواع  سنگ صلصالی دگرگونی امروزه در زندگی انسان‌ها پرکاربرد هستند و به دلیل مقاومت و استحکامی که دارند در ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سنگ صلصالی