خلاصه کتاب جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان ( نویسنده امین زین الدینی، مرضیه زین الدینی نیا )

کتاب «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» اثری از امین زین الدینی و مرضیه زین الدینی نیا، یک منبع ارزشمند برای درک پیچیدگی های حقوق پزشکی است که به بررسی تطبیقی قوانین و رویه قضایی در زمینه جرایم پزشکی و مسئولیت حرفه ای پزشکان می پردازد. این اثر با هدف روشن سازی ابهامات و ارائه راهکارهای حقوقی مناسب نگاشته شده و راهنمایی جامع برای متخصصان حقوق، کادر درمان و دانشجویان این حوزه ها محسوب می شود. مقاله حاضر به ارائه خلاصه ای تحلیلی از مباحث کلیدی، استدلال های نویسندگان و نکات مهم این کتاب می پردازد تا دیدگاهی عمیق از محتوای آن برای خواننده فراهم آورد.

حرفه پزشکی، با وجود جایگاه والا و نقش حیاتی در حفظ سلامت جامعه، همواره با چالش های حقوقی و اخلاقی متعددی روبروست. گسترش روزافزون دانش پزشکی، پیچیدگی اقدامات درمانی و افزایش آگاهی جامعه از حقوق بیماران، ضرورت شناخت دقیق مسئولیت های قانونی پزشکان و کادر درمان را بیش از پیش آشکار می سازد. در این میان، کتاب «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» توسط امین زین الدینی و مرضیه زین الدینی نیا، به عنوان یک اثر مرجع، به تحلیل این چالش ها و ارائه چارچوبی حقوقی برای درک و مواجهه با آن ها می پردازد. این کتاب نه تنها به دانشجویان حقوق و پزشکی در درک مبانی نظری کمک می کند، بلکه راهنمایی عملی برای پزشکان، حقوقدانان و پژوهشگران فعال در حوزه حقوق پزشکی فراهم می آورد. این مقاله با هدف ارائه یک خلاصه جامع و تحلیلی، به بررسی محتوای کتاب و تبیین مهمترین نکات آن می پردازد و مسیر درک سریع و عمیق از این اثر ارزشمند را هموار می سازد.

اهمیت فزاینده حقوق پزشکی و جایگاه کتاب در این حوزه

حقوق پزشکی، به عنوان شاخه ای میان رشته ای از حقوق، با توسعه علم پزشکی و پیچیدگی های ناشی از آن، اهمیت ویژه ای یافته است. این حوزه به بررسی حقوق و تکالیف متقابل پزشک و بیمار، حدود مسئولیت های حرفه ای و پیامدهای قانونی ناشی از قصور یا تخلفات پزشکی می پردازد. با توجه به حساسیت جان و سلامت انسان، هرگونه خطا یا غفلت در این حرفه می تواند به تبعات جبران ناپذیری منجر شود که نیازمند واکاوی دقیق حقوقی است. از این رو، آگاهی از قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت های پزشکی، نه تنها برای جامعه پزشکی بلکه برای عموم مردم و نظام قضایی، امری ضروری محسوب می شود.

کتاب «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» در این بستر، نقشی محوری ایفا می کند. این اثر با رویکردی تحلیلی و مستند، به بررسی دقیق مبانی مسئولیت کیفری و مدنی پزشکان در حقوق ایران می پردازد. نویسندگان با توجه به تجربیات عملی و دانش حقوقی خود، تلاش کرده اند تا ابهامات موجود در قوانین و رویه های قضایی را روشن ساخته و راهکارهای مناسبی را برای حل معضلات حقوقی پیش رو ارائه دهند. از این رو، کتاب نه تنها یک منبع آموزشی برای دانشجویان است، بلکه به عنوان یک راهنمای عملی برای پزشکان در مواجهه با پرونده های قصور و تخلفات و همچنین برای حقوقدانان در دفاع از حقوق موکلین خود، از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

نگاهی به نویسندگان: امین زین الدینی و مرضیه زین الدینی نیا و انگیزه نگارش اثر

امین زین الدینی و مرضیه زین الدینی نیا، با ترکیبی از تخصص های حقوقی و تجربیات عملی، نگارش کتاب «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» را برعهده گرفته اند. نکته قابل توجه در مورد امین زین الدینی، سابقه تحصیلات دانشگاهی وی در یکی از رشته های پیراپزشکی و تجربه حدود ده ساله فعالیت در مراکز درمانی است. این پیشینه عملی، به نویسنده دیدگاهی منحصر به فرد در مورد چالش ها و واقعیت های محیط درمانی بخشیده و به او امکان داده است تا مباحث حقوقی را با درکی عمیق از فرآیندهای بالینی و مشکلات احتمالی کادر درمان، تحلیل کند.

تجربه عملی در کنار دانش حقوقی، انگیزه ای قوی برای نگارش این کتاب فراهم آورده است. نویسندگان از نزدیک با عدم آگاهی کافی بیماران، خانواده های آن ها و حتی تیم های پزشکی نسبت به حقوق و تکالیف خود مواجه شده اند. این فقدان آگاهی، اغلب منجر به بروز سوءتفاهمات، شکایات بی مورد یا تضییع حقوق طرفین می گردد. از این رو، هدف اصلی از نگارش این اثر، روشن سازی ابهامات قانونی، شناسایی نقاط ضعف و قوت در قوانین داخلی و ارائه راهکارهای حقوقی عملی و قابل اجرا برای تحقق هرچه بیشتر عدالت در حوزه پزشکی بوده است. برای نیل به این هدف، پرونده های متعددی در دادگستری و پزشکی قانونی مورد بررسی، تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند که غنای عملی کتاب را دوچندان می کند.

ساختار کلی و رویکرد تحلیلی کتاب جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان

کتاب «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» با ساختاری منطقی و هدفمند در سه فصل اصلی تدوین شده است که هر یک به جنبه های خاصی از حقوق پزشکی می پردازند. این تقسیم بندی به خواننده کمک می کند تا به صورت گام به گام و با نظمی مشخص، مفاهیم پیچیده این حوزه را درک کند. رویکرد کتاب صرفاً به معرفی قوانین محدود نمی شود، بلکه یک مطالعه تطبیقی از قوانین و رویه های قضایی را با هدف تحلیل نقاط ضعف، قوت، ابهامات و ایرادات موجود در نظام حقوقی داخلی ایران ارائه می دهد. این رویکرد تحلیلی، کتاب را از یک مجموعه صرفاً قانونی فراتر برده و آن را به یک منبع پژوهشی و کاربردی تبدیل می کند.

در هر فصل، نویسندگان سعی کرده اند با تشریح مبانی نظری، ارائه مثال های عینی و تحلیل آرای قضایی، به تبیین دقیق موضوع بپردازند. این ترکیب از نظریه و عمل، به ویژه با توجه به سابقه یکی از نویسندگان در حوزه پیراپزشکی، به کتاب عمق و اعتبار می بخشد. هدف نهایی این ساختار و رویکرد، ارائه راهکارهای حقوقی مناسبی است که نه تنها عدالت را تأمین کند، بلکه به بهبود روابط میان کادر درمان و بیماران و کاهش دعاوی حقوقی نیز کمک نماید. همچنین، این رویکرد به مخاطبان هدف کمک می کند تا با درکی جامع از چالش های حقوقی، از بروز قصور و تخلفات پیشگیری کرده و در صورت لزوم، راهکار قانونی صحیح را در پیش گیرند.

خلاصه فصل اول: تعاریف بنیادین، مفاهیم و بستر تاریخی جرایم پزشکی

فصل نخست کتاب «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» با تمرکز بر مبانی و مفاهیم اولیه، بستری برای درک عمیق تر مباحث بعدی فراهم می آورد. این فصل، خواننده را با تعاریف کلیدی و سیر تحول تاریخی جرایم پزشکی آشنا می سازد.

مفهوم جرایم پزشکی و ویژگی های آن

نویسندگان در این بخش، به تعریف جامع جرایم پزشکی می پردازند. جرایم پزشکی شامل هر نوع فعل یا ترک فعلی است که قانون گذار آن را در حوزه فعالیت های پزشکی جرم تلقی کرده و برای آن مجازات تعیین کرده باشد. این اقدامات، برهم زننده نظم و امنیت جامعه بوده و مسئولیت کیفری مرتکب را به دنبال دارد. در حقوق جزای پزشکی، هدف مطالعه، همین افعال یا ترک فعل های جرم انگاری شده و تحلیل مسئولیت مرتکبین آن هاست. این تعریف، مرز بین خطاهای صرفاً اخلاقی یا صنفی با تخلفات دارای جنبه کیفری را مشخص می کند و اهمیت تشخیص دقیق آن ها را برجسته می سازد.

تحول تقسیم بندی جرایم در حقوق کیفری ایران

یکی از مباحث مهم این فصل، بررسی سیر تحول تقسیم بندی جرایم در نظام حقوقی ایران است. پیش از تصویب قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۶۱، بر اساس قانون مجازات عمومی سابق، جرایم به سه دسته اساسی تقسیم می شدند: خلاف، جنحه و جنایت. این تقسیم بندی، چارچوبی مشخص برای جرم انگاری و تعیین مجازات ها فراهم می آورد. با این حال، با وضع قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۶۱، این دسته بندی دستخوش تغییر اساسی شد و در حال حاضر، قانون گذار جرایم را بر حسب نوع مجازات به پنج دسته اصلی تقسیم کرده است:

• حدود
• قصاص
• دیات
• تعزیرات
• مجازات های بازدارنده

نویسندگان در این بخش به چالش ناشی از این تغییر اشاره می کنند. از آنجا که قانون گذار در قانون مجازات اسلامی جدید، دایره شمول و انطباق خلاف، جنحه و جنایت را به صراحت تعیین نکرده است، تشخیص و انطباق آن ها با دسته بندی جدید، در عمل قدری دشوار و مستلزم تفسیر قضایی است.

ریشه های تاریخی مسئولیت پزشکی در فرهنگ های مختلف

برای درک عمیق تر مسئولیت پزشکان در دوران معاصر، این فصل به پیشینه جرایم پزشکی در فرهنگ ها و تمدن های مختلف می پردازد. کتاب به بررسی جرایم پزشکی در اسلام، ایران باستان و قوانین حمورابی اشاره دارد. این بخش تاریخی نشان می دهد که از دیرباز، جوامع مختلف به اهمیت حرفه پزشکی و ضرورت پاسخگویی فعالان این حوزه توجه داشته اند. مطالعه این ریشه های تاریخی به فهم بهتر مبانی اخلاقی و حقوقی مسئولیت پزشکان در نظام های حقوقی نوین کمک می کند و نشان می دهد که بسیاری از اصول امروزی، ریشه های کهن دارند.

خلاصه فصل دوم: ابعاد، مبانی و ارکان مسئولیت کیفری پزشکان

فصل دوم کتاب، به هسته اصلی مباحث حقوق پزشکی، یعنی مسئولیت کیفری پزشکان، می پردازد. این فصل به تفصیل، ماهیت تعهدات، ارکان تحقق مسئولیت و عوامل معافیت از تعقیب را تحلیل می کند.

مسئولیت در حقوق پزشکی: تفاوت های کلیدی کیفری و مدنی

نویسندگان در این بخش، ابتدا به تعریف مسئولیت به معنای عام می پردازند و سپس آن را در دو بعد کیفری و مدنی در حوزه پزشکی مورد بررسی قرار می دهند. تمایز این دو نوع مسئولیت برای فهم صحیح پرونده های حقوقی پزشکی حیاتی است. مسئولیت مدنی عمدتاً جنبه جبران خسارت وارده به زیان دیده را دارد، در حالی که مسئولیت کیفری ناظر بر جنبه عمومی جرم و اعمال مجازات بر مرتکب است. همچنین، ماهیت تعهد پزشکان مورد بحث قرار می گیرد: آیا پزشک متعهد به «نتیجه» است یا «وسیله»؟ در نظام حقوقی ایران، تعهد پزشک عموماً تعهد به وسیله (تلاش برای درمان) تلقی می شود، نه تعهد به نتیجه (قطعی بودن درمان)، مگر در موارد خاص. این تمایز تأثیر زیادی در اثبات قصور و مسئولیت دارد.

ارکان ضروری برای تحقق مسئولیت کیفری پزشک

برای اینکه یک پزشک مسئول کیفری شناخته شود، باید ارکانی محقق گردند. این ارکان در کتاب به تفصیل بررسی شده اند:

تحقق خسارت و زیان بار بودن عمل

اولین رکن، وقوع خسارت یا آسیب ملموس به بیمار است. بدون تحقق یک زیان واقعی، مسئولیت کیفری معنایی نمی یابد. این خسارت می تواند شامل صدمات جسمانی، فوت یا هرگونه آسیب دیگری باشد که از فعل یا ترک فعل پزشک ناشی شده است.

اثبات رابطه علیت: شرط بنیادین مسئولیت

یکی از پیچیده ترین و مهم ترین ارکان در جرایم پزشکی، اثبات رابطه علیت است. کتاب تأکید می کند که دادگاه نمی تواند صرفاً بر اساس وقوع صدمه یا حتی احراز خطای پزشکی، حکم به مسئولیت پزشک بدهد. باید یک رابطه علت و معلولی مستقیم و اثبات شده بین خطای جزایی پزشک و نتیجه زیان بار (صدمه یا فوت) وجود داشته باشد. این بخش به تفصیل، نظریه خطای کیفری را مطرح می کند که در آن، خطای پزشک باید شرط ضروری نتیجه حاصل شده باشد.

دادگاه برای مسئول دانستن پزشک نمی تواند به صرف وقوع صدمه و یا احراز خطای پزشکی حکم به مسئولیت پزشک بدهد. مقامات قضایی پس از احراز خطای جزایی پزشک از قبیل بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی، بایستی بین خطای عامل و نتیجه و صدمه وارده رابطه علت و معلولی بیابند تا بتوانند اقدام به صدور حکم نمایند.

به عنوان مثال، اگر پزشکی بیماری را اشتباه تشخیص دهد اما بیمار به دلیل پیشرفت سریع و ماهیت کشنده بیماری فوت کند، در صورتی که حتی با تشخیص صحیح نیز مداوا ممکن نبود، قصوری متوجه پزشک نمی باشد؛ زیرا رابطه علیت بین مرگ و اقدامات پزشک وجود ندارد و مرگ ناشی از ذات بیماری بوده است. در این زمینه، نظریه کارشناسی پزشکی قانونی نقشی حیاتی در تعیین رابطه علیت و تقصیر پزشک ایفا می کند.

مبانی قصور پزشکی و مصادیق آن

قصور پزشکی، به معنای انحراف از استانداردها و اصول حرفه ای در ارائه خدمات درمانی است. این قصور می تواند به اشکال مختلفی بروز کند:

• بی احتیاطی: عدم رعایت هوشیاری و دقت لازم در انجام اقدامات پزشکی.
• بی مبالاتی: بی تفاوتی و عدم توجه به الزامات و مسئولیت های حرفه ای.
• عدم مهارت: نداشتن دانش یا توانایی فنی کافی برای انجام یک اقدام خاص.
• عدم رعایت نظامات دولتی: تخطی از آیین نامه ها، دستورالعمل ها و مقررات وضع شده توسط مراجع ذی صلاح.

کتاب در این بخش به وجوه اشتراک و افتراق جرایم با تخلفات انتظامی پزشکان می پردازد. برخی اقدامات ممکن است هم جنبه جرم کیفری داشته باشند و هم تخلف انتظامی محسوب شوند، اما تمایز آن ها از نظر مرجع رسیدگی و نوع مجازات مهم است.

رضایت و برائت: عوامل معافیت پزشک از مسئولیت کیفری

در نظام حقوقی ایران، مفهوم رضایت و برائت از اهمیت بالایی برخوردار است و می تواند پزشک را از مسئولیت کیفری معاف کند. رضایت به این معناست که بیمار یا ولی او، با آگاهی کامل از ماهیت عمل درمانی، خطرات احتمالی و گزینه های جایگزین، به انجام آن رضایت دهد. این رضایت باید صریح، آگاهانه و بدون اکراه باشد. برائت نیز سندی است که در آن، بیمار پزشک را از عواقب احتمالی ناشی از درمان، در صورت رعایت موازین فنی و علمی، مبرا می کند. کتاب به شرایط قانونی رضایت و برائت برای معافیت پزشک از مسئولیت کیفری می پردازد و تاکید می کند که هر نوع عمل جراحی و طبی که با رضایت اشخاص و رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی انجام شود، جرم محسوب نمی شود.

این بخش، مصادیق معافیت اعمال پزشکی و جراحی در قانون مجازات اسلامی را تشریح می کند و جزئیات مربوط به نحوه اخذ رضایت و برائت صحیح را برای پزشکان تبیین می نماید تا از بروز مشکلات حقوقی پیشگیری شود.

خلاصه فصل سوم: فرآیند رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکی و عوامل موثر

فصل سوم کتاب به جنبه های عملی رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکی می پردازد و مراجع صالح و آیین رسیدگی را تشریح می کند. این فصل برای درک چگونگی پیگیری دعاوی حقوقی در این حوزه حیاتی است.

مراجع صالح و آیین رسیدگی

رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکی در ایران از دو طریق اصلی صورت می گیرد:

1. محاکم دادگستری: برای رسیدگی به جرایم پزشکی که جنبه کیفری دارند و منجر به صدمه یا فوت شده اند، دادگاه های عمومی کیفری صلاحیت رسیدگی دارند. آیین رسیدگی در این محاکم مطابق قوانین آیین دادرسی کیفری است.
2. هیأت های بدوی و تجدیدنظر سازمان نظام پزشکی: این هیأت ها مسئول رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشکان هستند. تخلفات انتظامی شامل اقداماتی است که ناقض اصول و قواعد حرفه ای و صنفی است، اما لزوماً جنبه کیفری ندارد. سازوکار رسیدگی در این هیأت ها تابع آیین نامه های داخلی سازمان نظام پزشکی است.

کتاب تفاوت ها و پیچیدگی های هر یک از این مراجع و آیین رسیدگی آن ها را توضیح می دهد و به مخاطبان کمک می کند تا مسیر صحیح برای پیگیری شکایات یا دفاع از خود را بشناسند.

انواع جرایم و تخلفات پزشکی و نمونه های بارز

این بخش به دسته بندی دقیق جرایم و تخلفات پزشکی می پردازد و مصادیق بارز هر یک را با ذکر مثال هایی روشن می کند:

• جرایم ناشی از اقدامات پزشکی: این دسته شامل اقداماتی است که پزشک در حین انجام وظیفه پزشکی مرتکب می شود و به موجب قانون جرم شناخته شده است. یکی از مهمترین و شایع ترین مصادیق جرایم ناشی از اقدامات پزشکی که در کتاب به آن اشاره شده، سقط جنین غیرقانونی است. این جرم دارای جنبه های کیفری سنگینی است.
• جرایم در ارتباط با اعمال پزشکی: اینها جرایمی هستند که مستقیماً در حین درمان رخ نمی دهند اما با حرفه پزشکی ارتباط دارند، مانند افشای اسرار بیمار یا دریافت وجوه اضافی.
• تخلفات انتظامی: شامل عدم رعایت اخلاق حرفه ای، تبلیغات دروغین، عدم رعایت تعرفه ها و سایر مقررات صنفی است که توسط سازمان نظام پزشکی رسیدگی می شود.

نقش محوری پزشکی قانونی و عوامل بروز جرایم

پزشکی قانونی در فرآیند رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکی، به ویژه در محاکم دادگستری، نقشی محوری ایفا می کند. کارشناسان پزشکی قانونی با بررسی دقیق شواهد بالینی و پاتولوژیک، به تعیین علت فوت یا صدمه، احراز رابطه علیت بین اقدامات پزشک و نتیجه و همچنین تعیین میزان تقصیر احتمالی پزشک کمک می کنند. نظریات کارشناسی پزشکی قانونی مبنای تصمیم گیری های قضایی قرار می گیرد.

کتاب در بخش پایانی این فصل، به بررسی دلایل ارتکاب جرایم پزشکی

نوآوری ها، نقاط قوت و تأثیرگذاری کتاب جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان

کتاب «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» نه تنها یک خلاصه یا جمع آوری صرف از قوانین نیست، بلکه با رویکرد تحلیلی و جامع خود، نوآوری ها و نقاط قوت بارزی را ارائه می دهد که آن را به اثری تأثیرگذار در حوزه حقوق پزشکی ایران تبدیل کرده است.

یکی از اصلی ترین نقاط قوت این اثر، ارائه یک دیدگاه جامع و کاربردی در حوزه حقوق پزشکی است. نویسندگان با تلفیق دانش حقوقی عمیق و درک عملی از محیط درمانی (به واسطه تجربه یکی از مؤلفین در رشته پیراپزشکی)، توانسته اند یک اثر منسجم خلق کنند که پل ارتباطی میان تئوری های حقوقی و واقعیت های بالینی باشد. این ترکیب، به کتاب عمقی فراتر از یک متن صرفاً قانونی می بخشد و مسائل را از هر دو بعد حقوقی و پزشکی مورد تحلیل قرار می دهد.

این کتاب به تحلیل رویه قضایی و ابهامات قانونی موجود در نظام حقوقی ایران می پردازد. نویسندگان با بررسی دقیق پرونده های متعدد در دادگستری و سازمان پزشکی قانونی، توانسته اند نقاط ضعف و قوت قوانین فعلی و همچنین چالش های ناشی از تفاسیر مختلف را شناسایی کنند. این تحلیل ها، نه تنها به روشن شدن ابهامات کمک می کند، بلکه ارائه راهکارهای حقوقی مناسب و عملی را نیز ممکن می سازد. پیشنهادهایی که در کتاب مطرح می شوند، حاصل سال ها مطالعه و تجربه بوده و به گونه ای طراحی شده اند که به بهبود فرآیند رسیدگی و کاهش دعاوی حقوقی منجر شوند.

تأثیرگذاری این کتاب نه تنها در میان دانشجویان و پژوهشگران است، بلکه برای پزشکان و کادر درمانی نیز به عنوان یک منبع مرجع عمل می کند. آگاهی از محتوای این کتاب، می تواند به پیشگیری از قصور پزشکی و درک چارچوب قانونی فعالیت هایشان کمک شایانی کند. برای حقوقدانان و وکلای فعال در حوزه حقوق جزای پزشکی نیز، این اثر منبعی غنی برای استدلال پروری و دفاع مؤثر در دادگاه ها به شمار می رود. به طور کلی، «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» با رویکرد عملی و تحلیلی خود، به تقویت مبانی نظری و عملی حقوق پزشکی در ایران کمک شایانی کرده است.

نتیجه گیری: اهمیت مطالعه این اثر برای تقویت حقوق پزشکی ایران

کتاب «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» اثر امین زین الدینی و مرضیه زین الدینی نیا، فراتر از یک متن صرفاً آموزشی، به عنوان یک راهنمای تحلیلی و کاربردی در حوزه حقوق پزشکی ایران مطرح است. این اثر با پوشش جامع تعاریف، مبانی، ارکان مسئولیت کیفری پزشکان و رویه های رسیدگی، شکافی عمیق در ادبیات حقوقی کشور را پر می کند و به خواننده دیدگاهی واقع بینانه از چالش ها و پیچیدگی های حقوق پزشکی ارائه می دهد. تحلیل دقیق رابطه علیت در جرایم پزشکی، تبیین مصادیق قصور پزشکی و شرایط رضایت و برائت، از جمله نقاط برجسته این کتاب است که به افزایش آگاهی و کاهش اختلافات حقوقی کمک می کند.

با توجه به اهمیت روزافزون حقوق جزای پزشکی و لزوم آگاهی تمامی ذینفعان، مطالعه کامل این اثر برای دانشجویان رشته های حقوق و پزشکی، پزشکان و کادر درمان، و همچنین حقوقدانان و وکلا، امری ضروری است. این کتاب نه تنها ابهامات قانونی را روشن می سازد، بلکه با ارائه راهکارهای عملی و تحلیلی، به تقویت نظام حقوق پزشکی در ایران و حمایت از حقوق بیماران و پزشکان به طور همزمان یاری می رساند. در نهایت، «جرایم پزشکی و مسئولیت پزشکان» به عنوان یک منبع مرجع، نقش بسزایی در ارتقاء سطح دانش و عملکرد حرفه ای در این حوزه حساس ایفا خواهد کرد.