نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت

وصول مهریه از اجرای ثبت به دلیل لازم الاجرا بودن سند ازدواج، راهکاری سریع و موثر برای مطالبه مهریه است و زوجه می تواند مستقیماً به دفترخانه عقد مراجعه و اجراییه مهریه را درخواست نماید. این مسیر، امکان توقیف اموال زوج و اقداماتی مانند ممنوع الخروجی را فراهم می آورد. این مقاله به بررسی دقیق مراحل، مزایا، معایب و نکات قانونی جدید پیرامون نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت می پردازد.

سند ازدواج به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا، به زوجه این امکان را می دهد تا مهریه خود را نه تنها از طریق مراجع قضایی، بلکه از طریق ادارات اجرای ثبت اسناد نیز مطالبه کند. این مسیر، در بسیاری از موارد، به دلیل سرعت بیشتر و پیچیدگی های کمتر دادرسی، مورد توجه قرار می گیرد. با توجه به تغییرات قانونی اخیر، به ویژه لغو الزام مراجعه اولیه به اداره ثبت که بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ به وقوع پیوست، زوجه حق انتخاب دارد که مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند یا مسیر اجرای ثبت را برگزیند. این تغییر، انعطاف پذیری بیشتری را در مطالبه مهریه فراهم آورده و آگاهی از جزئیات هر دو روش برای اتخاذ تصمیمی آگاهانه ضروری است. این نوشتار به عنوان یک راهنمای جامع و به روز، تمامی ابعاد مربوط به وصول مهریه از اجرای ثبت را از صفر تا صد تشریح می کند تا مخاطبان، اعم از زوجه، زوج، و پژوهشگران حقوقی، به درک کاملی از فرآیند، مزایا، معایب، مدارک لازم، و نکات حقوقی کلیدی دست یابند.

مبانی و مفهوم وصول مهریه از اجرای ثبت

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، بر پایه ویژگی ذاتی سند ازدواج به عنوان یک سند رسمی لازم الاجرا استوار است. بر اساس ماده ۹۲ قانون ثبت اسناد و املاک، مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا بدون نیاز به صدور حکم از دادگاه، قابلیت اجرا دارند. این بدان معناست که مهریه ثبت شده در سند ازدواج، به محض مطالبه زوجه، می تواند از طریق دایره اجرای ثبت اسناد به مرحله اجرا درآید.

تفاوت اصلی مسیر اجرای ثبت و دادگاه خانواده در قانون جدید، در حق انتخاب زوجه متجلی می شود. پیش از این و مطابق بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه، زوجه ملزم بود ابتدا برای مطالبه مهریه به اداره ثبت مراجعه کند و در صورت عدم توفیق در توقیف اموال ظرف مدت مشخص، گواهی لازم را برای مراجعه به دادگاه دریافت می نمود. اما با تصویب قانون برنامه هفتم توسعه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، این الزام لغو گردید. در حال حاضر، زوجه مختار است که بر اساس شرایط خود و وجود یا عدم وجود اموال قابل توقیف از زوج، مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند یا مسیر اجرای ثبت را انتخاب نماید. این تغییر، امکان تصمیم گیری هوشمندانه تر و متناسب با وضعیت خاص هر پرونده را فراهم آورده است.

درک پیشینه قانونی این مسئله نیز حائز اهمیت است. بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه، به منظور کاهش ورودی پرونده ها به دادگاه ها و تسریع در وصول مهریه از طریق سازوکار ثبت، مراجعه اولیه به اداره ثبت را اجباری کرده بود. این بند، ادارات ثبت را مکلف می ساخت که بلافاصله پس از تقاضای اجراییه، نسبت به شناسایی و توقیف اموال مدیون اقدام کنند. چنانچه اداره ثبت نمی توانست ظرف دو ماه اموال را شناسایی و توقیف کند، یا ظرف شش ماه اجرای مفاد سند را به اتمام برساند، متعهد (زوجه) می توانست با انصراف از اجرای ثبت، به محاکم دادگستری رجوع کند. اما همانطور که اشاره شد، با لغو این بند در قانون برنامه هفتم توسعه، این رویه تغییر کرده و زوجه آزادی کامل در انتخاب مرجع مطالبه مهریه را یافته است.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت (راهنمای عملی ۱۴۰۳)

وصول مهریه از طریق اجرای ثبت، شامل مراحل مشخصی است که آگاهی از آن ها برای پیشبرد پرونده ضروری است. در ادامه، این مراحل به تفصیل شرح داده می شوند:

مرحله ۱: پیش نیازها و آمادگی اولیه

قبل از هر اقدامی، زوجه باید اطمینان حاصل کند که پیش نیازهای لازم برای شروع فرآیند مهیا شده است. اولین گام و یکی از مهمترین آن ها، ثبت نام در سامانه ثنا است. سامانه ثنا، بستری برای ابلاغ اوراق قضایی به صورت الکترونیکی است و تمامی مراحل اجراییه و ابلاغ ها از طریق این سامانه صورت می گیرد. بنابراین، زوجه باید حتماً در این سامانه ثبت نام کرده و اطلاعات خود را تکمیل نماید. علاوه بر ثبت نام در ثنا، گردآوری مدارک لازم از اهمیت بالایی برخوردار است. این مدارک شامل اصل و کپی سند ازدواج (عقدنامه)، شناسنامه و کارت ملی زوجه است. در صورتی که زوجه قصد دارد از طریق وکیل اقدام کند، وکالتنامه رسمی نیز از مدارک ضروری محسوب می شود.

مرحله ۲: مراجعه به دفترخانه ثبت کننده عقد

پس از آماده سازی مدارک، گام بعدی مراجعه به دفترخانه ای است که سند ازدواج در آن به ثبت رسیده است. زوجه یا وکیل قانونی او با در دست داشتن مدارک، به سردفتر مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح می نماید. این درخواست روی فرم های چاپی مخصوصی که توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تهیه شده، تنظیم می شود. در این مرحله، دقت در تکمیل اطلاعات، به ویژه مبلغ مهریه و مشخصات زوج، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

• وظایف سردفتر: سردفتر پس از احراز هویت درخواست کننده و اطمینان از صلاحیت او برای درخواست اجرا، اجراییه مهریه را صادر می نماید. سپس، اخطاریه ای را که شامل موضوع اجراست، تهیه و امضا کرده و پرونده را از طریق پست پیشتاز به اداره اجرای ثبت اسناد مربوطه ارسال می کند.
• نکته مهم: در صورتی که آدرس دفترخانه ثبت کننده عقد تغییر یافته باشد یا سردفتر فوت کرده باشد، زوجه می تواند با مراجعه به کانون سردفتران و دفتریاران، نشانی جدید یا وضعیت پرونده را پیگیری نماید.

مرحله ۳: پیگیری در اداره اجرای ثبت

پس از ارسال پرونده از سوی دفترخانه، نوبت به پیگیری در اداره اجرای ثبت اسناد می رسد. این مرحله خود شامل چند بخش است:

ابتدا، در اداره اجرای ثبت اسناد، یک پرونده اجرایی تشکیل می شود. پس از آن، اجراییه به زوج ابلاغ می گردد. این ابلاغ معمولاً از طریق سامانه ثنا و با ارسال پیامک اجراییه مهریه به شماره تلفن همراه ثبت شده زوج در سامانه، اطلاع رسانی می شود. در این ابلاغیه، به زوج مهلتی ۱۰ روزه داده می شود تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند، مالی را برای پرداخت مهریه معرفی نماید، یا عدم تمکن مالی خود را اعلام کند (مطابق ماده ۲۰ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا).

مطابق ماده ۲۰ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، متعهد باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اجراییه، مفاد آن را به موقع اجرا بگذارد یا ترتیبی برای پرداخت دین خود بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای سند را میسر گرداند. در غیر این صورت، می تواند لیست جامعی از کلیه دارایی خود را تحویل مسئول اجرا دهد و یا صراحتاً اعلام کند که مالی ندارد.

اگر زوج در مهلت ۱۰ روزه اقدامی نکند، زوجه می تواند نسبت به معرفی و توقیف اموال زوج اقدام نماید. این بخش از حساسیت بالایی برخوردار است:

• چگونگی شناسایی اموال: زوجه باید اموال قابل توقیف زوج را شناسایی و به اداره ثبت معرفی کند. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، املاک (زمین، آپارتمان، مغازه)، خودرو و سایر دارایی ها باشد.
• توقیف سه گانه (استعلام سه گانه): در صورتی که زوجه به اطلاعات اموال زوج دسترسی نداشته باشد، می تواند از اداره ثبت درخواست کند تا از مراجع ذی ربط استعلام اموال را انجام دهد. این استعلامات معمولاً شامل مکاتبه با:
  • بانک مرکزی: برای شناسایی و توقیف حساب های بانکی زوج.
  • اداره راهور: برای شناسایی و توقیف پلاک خودروهای ثبت شده به نام زوج.
  • اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی و توقیف املاک و مستغلات ثبت شده به نام زوج.
• توقیف حقوق و مزایای کارمندان: در صورتی که زوج کارمند دولت یا بخش خصوصی باشد، زوجه می تواند تقاضای توقیف قسمتی از حقوق و مزایای او را نماید. میزان قانونی توقیف حقوق، یک چهارم در صورت عدم وجود همسر و فرزند، و یک سوم در صورت وجود همسر و فرزند است.
• ارزیابی اموال توقیفی: پس از توقیف اموال، این اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی و قیمت گذاری می شوند.
• مراحل مزایده و فروش اموال: در نهایت، اموال توقیفی که مشمول مستثنیات دین نباشند، در صورت عدم پرداخت مهریه توسط زوج، به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن ها، مهریه زوجه پرداخت می شود.

مرحله ۴: شرایط خاص در مسیر اجرا

در فرآیند اجرای مهریه، ممکن است شرایط خاصی پیش آید که نیازمند توجه ویژه است:

• مستثنیات دین: تمامی اموال زوج قابل توقیف نیستند. قانون، اموالی را به عنوان مستثنیات دین شناخته که برای ادامه زندگی آبرومندانه زوج ضروری است و قابل توقیف برای پرداخت مهریه نیستند. این اموال شامل مسکن مورد نیاز زوج و خانواده اش در حد شأن، اثاثیه ضروری منزل، ابزار کار، کتب و وسایل علمی و پژوهشی متناسب با شغل، خوراک و پوشاک ضروری و مبالغ ناچیز نقدی می شود. در صورتی که مالی توقیف شود و زوج ادعا کند جزو مستثنیات دین است، اداره ثبت به این ادعا رسیدگی کرده و در صورت اثبات، مال از توقیف خارج می شود.
• فوت زوج: در صورت فوت زوج، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت مستلزم ارائه گواهی حصر وراثت و معرفی تمامی ورثه متوفی است. در این حالت، مهریه از محل ترکه (اموال به جا مانده) زوج متوفی و پس از کسر هزینه های ضروری، پرداخت می شود.

بخشنامه ها و قوانین کلیدی مؤثر بر وصول مهریه

در طول سالیان متمادی، قوانین و بخشنامه های متعددی بر نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت تأثیر گذاشته اند. آگاهی از این قوانین برای فهم کامل فرآیند اجرایی مهریه ضروری است.

۳.۱. قانون برنامه هفتم توسعه (لغو الزام اولیه به ثبت)

یکی از مهم ترین و جدیدترین تحولات قانونی در زمینه مطالبه مهریه، لغو الزام مراجعه اولیه به اداره ثبت بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه است که در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ مصوب و اجرایی شد. پیش از این، بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه، زوجه را ملزم می کرد که برای مطالبه مهریه ابتدا به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک مراجعه کند و در صورت عدم حصول نتیجه ظرف مدت معین، می تواند به دادگاه مراجعه نماید. هدف از این بند، کاهش بار پرونده ها در دادگاه ها و تسریع در وصول مهریه از طریق سازوکار ثبتی بود.

اما با لغو این بند، در حال حاضر زوجه در انتخاب مسیر مطالبه مهریه کاملاً آزاد است. به این معنا که می تواند از همان ابتدا، مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم کند، یا همچنان مسیر اجرای ثبت را برای شروع فرآیند انتخاب نماید. این تغییر، انعطاف پذیری بیشتری را برای زوجه فراهم می آورد تا بر اساس شرایط خاص خود (مثلاً وجود یا عدم وجود اموال رسمی به نام زوج) بهترین و سریع ترین راه را انتخاب کند.

۳.۲. بخشنامه قوه قضاییه در خصوص زندان مهریه (سال ۱۳۹۷)

بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۳۴۸۵۹/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۲ رئیس قوه قضاییه، یکی از بخشنامه های مهمی است که بر نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت و پیامدهای آن تأثیر گذاشته است. این بخشنامه در پی افزایش غیرمتعارف قیمت سکه و عدم توانایی بسیاری از زوجین در پرداخت مهریه بر اساس تعداد سکه تعیین شده و در نتیجه زندانی شدن آن ها صادر شد. مفاد اصلی این بخشنامه بر جلوگیری از زندانی شدن زوجین و تسهیل فرآیند پرداخت مهریه تمرکز دارد:

• امکان درخواست تعدیل: دادگاه ها مکلف شدند به صورت خارج از نوبت و بدون تعیین وقت رسیدگی، به درخواست تعدیل اقساط مهریه از سوی زوج رسیدگی کنند.
• افزایش مهلت های تادیه: مهلت های پرداخت سکه باید متناسب با وضعیت مالی محکوم علیه افزایش یابد تا از زندانی شدن او جلوگیری شود.
• جلوگیری از جلب و بازداشت: واحدهای اجرای احکام مدنی باید ترتیبی اتخاذ کنند که صرفاً از طریق شناسایی اموال محکوم علیه (مکاتبه با مراجع ثبتی، راهور، بانک ها و…) اقدام کرده و از جلب و بازداشت محکوم علیه خودداری شود.

این بخشنامه نقش مهمی در تغییر رویه دادگاه ها در برخورد با محکومان مهریه ایفا کرد و بر نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت نیز از این جهت که در صورت عدم توانایی زوج در پرداخت یکجای مهریه، امکان قسط بندی و تعدیل شرایط را فراهم می آورد، تاثیرگذار است.

۳.۳. سایر قوانین مرتبط

علاوه بر موارد فوق، آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور نیز حاوی مواد قانونی مهمی است که جزئیات فرآیند اجرای مهریه از طریق ثبت را تبیین می کند. موادی مانند مهلت ۱۰ روزه زوج برای انجام تعهد یا معرفی مال، نحوه توقیف اموال منقول و غیرمنقول، و رسیدگی به اعتراضات نسبت به عملیات اجرایی، همگی در این آیین نامه شرح داده شده اند. آشنایی با این مواد قانونی، به تمامی طرفین درگیر در پرونده کمک می کند تا با حقوق و وظایف خود آشنا شوند و فرآیند را به نحو مطلوب تری پیگیری کنند.

مقایسه جامع: مزایا و معایب مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت در برابر دادگاه

انتخاب مسیر صحیح برای مطالبه مهریه، یعنی نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت یا مراجعه به دادگاه خانواده، تصمیمی حیاتی است که می تواند بر سرعت، هزینه، و نتیجه نهایی تأثیر بگذارد. با توجه به لغو الزام اولیه به ثبت، آگاهی از مزایا و معایب هر روش بیش از پیش اهمیت یافته است.

در جدول زیر، مقایسه ای جامع بین دو روش ارائه شده است:

معیار	مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت	مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
سرعت فرآیند	عموماً سریع تر، عملیات اجرایی به محض درخواست آغاز می شود.	طولانی تر، نیازمند دادرسی و صدور حکم قطعی است.
هزینه	فقط حق الاجرا (نیم عشر یا ۵ درصد مبلغ اجرا) که از زوج دریافت می شود.	هزینه دادرسی (۳.۵ درصد مبلغ مهریه)، ابطال تمبر و سایر هزینه ها.
ممنوع الخروجی	به سرعت پس از تشکیل پرونده قابل اقدام است.	منوط به صدور حکم قطعی و اثبات عدم تمکن زوج.
امکان جلب زوج	محدود و صرفاً در صورت احراز فرار از دین.	پس از صدور حکم اعسار و عدم پرداخت اقساط، امکان جلب وجود دارد.
توقیف اموال	فقط اموالی که به صورت رسمی به نام زوج ثبت شده اند.	هم اموال رسمی و هم اموالی که به صورت عادی قابل اثبات هستند.
شمول مرور زمان	اجراییه صادره از ثبت، مشمول مرور زمان نمی شود.	در برخی موارد، اجراییه دادگاه پس از ۵ سال بدون اقدام، بلااثر تلقی می شود.
نیاز به وکیل	توصیه می شود، به ویژه در مراحل شناسایی و توقیف اموال.	اکیداً توصیه می شود، به دلیل پیچیدگی های دادرسی.
پیچیدگی فرآیند	نسبتاً ساده تر، ماهیت اداری-اجرایی دارد.	پیچیده تر، ماهیت قضایی و دادرسی دارد.

۴.۱. مزایای اختصاصی مطالبه از طریق ثبت

مسیر مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، دارای مزایای قابل توجهی است که آن را در برخی شرایط به گزینه ای مطلوب تبدیل می کند:

• سرعت بالا: عملیات اجرایی به محض درخواست کتبی زوجه یا وکیل او و صدور اجراییه آغاز می شود و نیاز به طی مراحل طولانی دادرسی و صدور حکم قطعی دادگاه ندارد. این سرعت، به ویژه در مواردی که زوجه نگران انتقال اموال توسط زوج است، بسیار حیاتی است.
• هزینه کمتر: هزینه اصلی در اجرای ثبت، حق الاجرا است که معادل پنج درصد مبلغ مورد اجرا (مهریه) بوده و پس از وصول مهریه از زوج دریافت می شود. در مقابل، مطالبه مهریه از دادگاه مستلزم پرداخت هزینه های دادرسی معادل سه و نیم درصد مبلغ خواسته (مهریه) در ابتدای امر توسط زوجه است.
• ممنوع الخروجی سریع: یکی از مهمترین ابزارهای فشار برای وصول مهریه، ممنوع الخروجی زوج است. در اجرای ثبت، زوجه پس از تشکیل پرونده اجرایی می تواند بلافاصله درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند که این امر به سرعت انجام می گیرد. در حالی که در دادگاه، ممنوع الخروجی معمولاً منوط به صدور حکم قطعی و در برخی موارد، عدم وجود مال از سوی زوج است.
• عدم شمول مرور زمان: اجراییه صادر شده از طریق ثبت، مشمول مرور زمان نمی شود و تا زمانی که مهریه وصول نشده، قابلیت اجرا دارد.

۴.۲. معایب اختصاصی مطالبه از طریق ثبت

در کنار مزایا، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت دارای محدودیت ها و معایبی نیز هست که باید مد نظر قرار گیرد:

• عدم امکان جلب زوج: بر خلاف دادگاه، اداره اجرای ثبت امکان جلب و بازداشت زوج را به صرف عدم پرداخت مهریه ندارد. جلب زوج در این مسیر، صرفاً در موارد خاص و به عنوان جرم فرار از دین و پس از اثبات قصد انتقال اموال توسط زوج برای عدم پرداخت مهریه، امکان پذیر است که نیاز به طرح دعوای جداگانه در دادگاه دارد.
• محدودیت در توقیف اموال: اجرای ثبت تنها می تواند اموالی را توقیف کند که دارای سند رسمی باشند (مانند املاک ثبت شده، خودرو، حساب های بانکی). توقیف اموال غیررسمی یا اموالی که اسناد مالکیت آن ها عادی است، از طریق اجرای ثبت امکان پذیر نیست و باید از طریق دادگاه پیگیری شود.
• مواجهه با مستثنیات دین: در اجرای ثبت، همانند دادگاه، اموالی که جزو مستثنیات دین محسوب می شوند (مانند منزل مسکونی در حد شأن، ابزار کار، لوازم ضروری زندگی) قابل توقیف نیستند که این امر می تواند در عمل، فرآیند وصول مهریه را با مشکل مواجه کند، به ویژه اگر زوج تنها همین نوع اموال را داشته باشد.
• نیاز به انصراف برای مراجعه به دادگاه: در صورتی که زوجه از طریق اجرای ثبت اقدام کند و نتواند مالی را از زوج شناسایی و توقیف کند، برای مراجعه به دادگاه و پیگیری از آن طریق، ابتدا باید از پرونده اجرایی ثبت انصراف داده و گواهی عدم حصول نتیجه را دریافت نماید. این امر می تواند منجر به اتلاف وقت و طولانی تر شدن فرآیند کلی مطالبه مهریه شود.

۴.۳. موارد توصیه شده برای هر یک از روش ها

با در نظر گرفتن مزایا و معایب، انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط خاص هر پرونده دارد:

• چه زمانی ثبت بهتر است؟
  • اگر زوج دارای اموال رسمی و قابل شناسایی (مانند ملک ثبت شده، خودرو، حساب بانکی فعال) باشد.
  • اگر زوجه به دنبال سرعت بیشتر در شروع اقدامات اجرایی و ممنوع الخروجی سریع زوج باشد.
  • اگر زوجه بخواهد هزینه های اولیه دادرسی را پرداخت نکند و حق الاجرا از زوج دریافت شود.
• چه زمانی دادگاه بهتر است؟
  • اگر زوج اموال رسمی قابل شناسایی نداشته باشد یا اموال او به صورت عادی باشد.
  • اگر زوجه علاوه بر مهریه، قصد مطالبه سایر حقوق مالی (مانند نفقه و اجرت المثل) را نیز داشته باشد، که در این صورت مراجعه به دادگاه جامع تر است.
  • اگر زوجه به دنبال امکان جلب و بازداشت زوج باشد (پس از طی مراحل قانونی و حکم اعسار و عدم پرداخت اقساط).

نکات مهم حقوقی و عملی و اشتباهات رایج

فرآیند وصول مهریه از اجرای ثبت می تواند پیچیدگی های خاص خود را داشته باشد و آگاهی از نکات حقوقی و عملی، به همراه اجتناب از اشتباهات رایج، نقش بسزایی در موفقیت این فرآیند ایفا می کند.

۵.۱. نقش و اهمیت وکیل متخصص مهریه

با وجود اینکه مسیر اجرای ثبت به ظاهر ساده تر از دادگاه به نظر می رسد، اما پیچیدگی های حقوقی و اداری خاص خود را دارد. یک وکیل متخصص مهریه می تواند در تمامی مراحل، از گردآوری مدارک و ثبت درخواست اجراییه تا شناسایی اموال، توقیف، ارزیابی، و حتی فرآیند مزایده، به زوجه کمک شایانی کند. وکیل با دانش و تجربه خود می تواند:

• مسیر قانونی را به درستی تشخیص داده و از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کند.
• در شناسایی و توقیف به موقع اموال زوج، به ویژه از طریق استعلامات سه گانه، یاری رساند.
• با مستثنیات دین و اعتراضات احتمالی زوج به بهترین نحو برخورد کند.
• در صورت نیاز به انصراف از اجرای ثبت و مراجعه به دادگاه، مراحل را به شکل صحیح و بدون ایجاد خلل در پرونده انجام دهد.

۵.۲. انصراف از اجرای مهریه در ثبت

ممکن است زوجه پس از آغاز فرآیند مطالبه مهریه از اجرای ثبت، تصمیم به انصراف بگیرد. این انصراف می تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ مثلاً به دلیل عدم کشف مال از زوج، توافق با زوج، یا تصمیم به پیگیری مهریه از طریق دادگاه. زوجه هر زمان می تواند با مراجعه به اداره ثبت، از درخواست اجراییه خود انصراف دهد. پیامدهای انصراف:

• عدم پرداخت هزینه: اگر پرونده به مرحله مزایده نرسیده باشد، نیازی به پرداخت هزینه اضافی نیست.
• مراجعه به دادگاه: پس از انصراف و دریافت گواهی از اداره ثبت مبنی بر عدم امکان وصول مهریه، زوجه می تواند با این گواهی به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم نماید.

۵.۳. جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج

یکی از نگرانی های اصلی در نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت، اقدام زوج به انتقال اموال خود به نام دیگری به قصد فرار از دین است. انتقال اموال توسط زوج پس از مطالبه مهریه در صورتی که به قصد فرار از پرداخت دین (مهریه) باشد، می تواند جرم تلقی شود. در این شرایط، زوجه می تواند:

• در صورت انتقال اموال پس از تاریخ اجرای مهریه (حتی قبل از ابلاغ اجراییه در برخی موارد)، دادخواست ابطال معامله به قصد فرار از دین را به دادگاه تقدیم کند.
• اقدام به طرح شکایت کیفری فرار از دین نماید. برای این منظور، اثبات قصد فرار از دین توسط زوج ضروری است که معمولاً از طریق شواهد و قرائن صورت می گیرد.
• درخواست توقیف اموال به محض شروع فرآیند اجراییه می تواند از انتقال اموال جلوگیری کند.

۵.۴. نحوه برخورد با مستثنیات دین

همانطور که قبلاً اشاره شد، مستثنیات دین اموالی هستند که از توقیف معافند. در صورت توقیف مالی که زوج ادعا می کند جزو مستثنیات دین است، زوج می تواند به اداره ثبت اعتراض کند. رویه اداره ثبت در این خصوص به این شکل است که مسئول اجرا به اعتراض زوج رسیدگی کرده و در صورت احراز شمول مال توقیف شده بر مستثنیات دین، دستور رفع توقیف را صادر می کند. زوجه نیز در صورت اعتراض به این تصمیم، می تواند به مراجع قضایی شکایت کند.

۵.۵. آیا می توان بخشی از مهریه را در ثبت و بخشی را در دادگاه مطالبه کرد؟

خیر، زوجه نمی تواند همزمان تمام مهریه خود را هم از طریق اداره ثبت و هم از طریق دادگاه به اجرا بگذارد، چرا که مطالبه یک دین از دو مرجع قانونی به صورت همزمان امکان پذیر نیست. اما می توان بخشی از مهریه را از طریق اجرای ثبت و بخشی دیگر را از طریق دادگاه مطالبه نمود. برای مثال، زوجه می تواند ۱۰ سکه از مهریه خود را از طریق ثبت مطالبه کرده و ۳۰ سکه دیگر را از طریق دادگاه پیگیری کند. این امکان به زوجه اجازه می دهد تا از مزایای هر دو روش در شرایط خاص بهره مند شود، مثلاً برای توقیف سریع اموال رسمی از ثبت استفاده کرده و در کنار آن، برای مطالبه بخش دیگر مهریه و احتمالاً جلب زوج در صورت عدم تمکن مالی، به دادگاه مراجعه کند.

مدارک مورد نیاز برای مطالبه مهریه از اجرای ثبت (چک لیست)

برای شروع فرآیند نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت، گردآوری مدارک لازم از اهمیت بالایی برخوردار است. ناقص بودن مدارک می تواند روند اجرایی را به تأخیر بیندازد. در ادامه، یک چک لیست دقیق از مدارک مورد نیاز ارائه می شود:

۶.۱. لیست دقیق و تفکیک شده مدارک

• اصل سند ازدواج (عقدنامه): این مدرک، پایه و اساس هرگونه مطالبه مهریه است و رسمی بودن آن، مجوز مراجعه به اجرای ثبت را صادر می کند.
• اصل شناسنامه زوجه: برای احراز هویت درخواست کننده.
• کارت ملی زوجه: برای احراز هویت و تکمیل اطلاعات.
• وکالتنامه: در صورتی که زوجه از طریق وکیل اقدام می کند، ارائه اصل و کپی وکالتنامه رسمی که حق مطالبه مهریه در آن قید شده باشد، الزامی است.
• اطلاعات هویتی و آدرس زوج: هرچند مسئولیت ابلاغ با سامانه ثنا است، اما داشتن اطلاعات دقیق از زوج برای تسریع در فرآیند مفید خواهد بود.

۶.۲. نکات تکمیلی در خصوص تهیه مدارک

• ثبت نام در سامانه ثنا: همانطور که پیشتر ذکر شد، قبل از هر اقدامی، ثبت نام در سامانه ثنا برای زوجه (و وکیل در صورت وجود) ضروری است، چرا که تمامی ابلاغ ها و مکاتبات از طریق این سامانه انجام می شود.
• رونوشت سند ازدواج: در صورت مفقود شدن یا عدم دسترسی به اصل سند ازدواج، زوجه می تواند با مراجعه به همان دفترخانه ثبت کننده عقد، درخواست رونوشت (کپی برابر اصل) سند ازدواج را نماید. این رونوشت، اعتبار قانونی اصل سند را دارد و برای مطالبه مهریه قابل استفاده است.
• دقت در اطلاعات: در هنگام تکمیل فرم درخواست اجراییه در دفترخانه، از صحت تمامی اطلاعات، به ویژه مبلغ مهریه و مشخصات هویتی زوج اطمینان حاصل کنید. هرگونه اشتباه ممکن است باعث تأخیر یا نیاز به اصلاح شود.

تهیه این مدارک و رعایت نکات فوق، فرآیند مطالبه مهریه از اجرای ثبت را تسهیل کرده و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری می کند.

سوالات متداول

آیا می توان همزمان در دادگاه و ثبت مهریه را مطالبه کرد؟

خیر، نمی توان همزمان تمامی مهریه را از هر دو مرجع (دادگاه و اجرای ثبت) مطالبه کرد. اما امکان مطالبه بخشی از مهریه از اجرای ثبت و بخش دیگر از دادگاه وجود دارد.

اگر زوج هیچ مالی نداشته باشد، آیا می توان از طریق ثبت اقدام کرد؟

در صورتی که زوج هیچ مال رسمی قابل توقیفی نداشته باشد، اقدام از طریق ثبت ممکن است نتیجه ای در پی نداشته باشد و تنها امکان ممنوع الخروجی وی فراهم گردد. در چنین مواردی، مراجعه به دادگاه و اثبات اعسار یا عدم تمکن مالی زوج برای قسط بندی مهریه، می تواند گزینه مناسب تری باشد.

هزینه وصول مهریه از اجرای ثبت چقدر است؟

هزینه اصلی در مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، حق الاجرا است که معادل نیم عشر (۵ درصد) مبلغ مورد اجرا می باشد و این مبلغ، پس از وصول مهریه، از زوج دریافت می شود. زوجه در ابتدا هزینه دادرسی پرداخت نمی کند.

مدت زمان تقریبی برای وصول مهریه از طریق ثبت چقدر است؟

مدت زمان وصول مهریه از طریق ثبت به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله سرعت زوجه در معرفی اموال، همکاری اداره ثبت در استعلامات، وجود یا عدم وجود اموال رسمی به نام زوج و همچنین اعتراضات احتمالی. اما به طور کلی، فرآیند اجرای ثبت به دلیل حذف مرحله دادرسی، سریع تر از دادگاه است و می تواند از چند ماه تا یک سال به طول بینجامد.

اگر زن بعد از مطالبه مهریه، پرونده را مختومه کند، آیا باید مبلغی پرداخت کند؟

اگر زوجه پس از مطالبه مهریه، از ادامه فرآیند منصرف شده و پرونده را مختومه کند، در صورتی که اموالی توقیف نشده و به مرحله مزایده نرسیده باشد، نیازی به پرداخت هزینه ای ندارد. اما اگر اموالی توقیف شده و به مرحله مزایده رسیده باشد، ممکن است نیم درصد حق مزایده از او مطالبه شود.

آیا امکان توقیف سه گانه بدون معرفی مال وجود دارد؟

بله، در صورتی که زوجه به اموال زوج دسترسی نداشته باشد و نتواند مالی را معرفی کند، می تواند از اداره ثبت درخواست توقیف سه گانه (استعلام از بانک مرکزی، اداره راهور، و اداره ثبت اسناد و املاک) را نماید تا اموال زوج شناسایی و توقیف شوند.

چگونه می توان از ممنوع الخروجی زوج مطلع شد؟

پس از صدور دستور ممنوع الخروجی از سوی اداره ثبت، این موضوع به مراجع ذی ربط اطلاع داده می شود. زوجه می تواند از طریق وکیل خود یا پیگیری پرونده در اداره ثبت، از وضعیت ممنوع الخروجی زوج مطلع شود. همچنین در زمان خروج از کشور، زوج متوجه ممنوع الخروجی خود خواهد شد.

تأثیر ازدواج مجدد زوجه بر مطالبه مهریه چیست؟

ازدواج مجدد زوجه هیچ تأثیری بر حق او در مطالبه مهریه ندارد. مهریه حقی است که با وقوع عقد نکاح برای زوجه ایجاد می شود و ارتباطی به وضعیت تأهل فعلی او ندارد.

نتیجه گیری

وصول مهریه از اجرای ثبت به عنوان یکی از دو مسیر اصلی مطالبه این حق قانونی، به دلیل ماهیت لازم الاجرای سند ازدواج، مزایای قابل توجهی از جمله سرعت بالاتر و هزینه کمتر نسبت به فرآیند قضایی دارد. این مسیر، زوجه را قادر می سازد تا با مراجعه مستقیم به دفترخانه ثبت کننده عقد، درخواست صدور اجراییه را نموده و سپس با پیگیری در اداره اجرای ثبت، اقدام به شناسایی و توقیف اموال زوج کند. ابزارهایی نظیر استعلام سه گانه اموال و امکان ممنوع الخروجی سریع زوج، از نقاط قوت این روش محسوب می شوند.

با این حال، آگاهی از محدودیت هایی نظیر عدم امکان جلب زوج و شمول مستثنیات دین در این فرآیند ضروری است. تغییرات قانونی اخیر در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ و لغو الزام مراجعه اولیه به اداره ثبت بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه، اکنون حق انتخاب را به زوجه می دهد تا با توجه به شرایط خاص خود، اعم از وجود یا عدم وجود اموال رسمی به نام زوج، بهترین مسیر را برای وصول مهریه برگزیند.

تصمیم گیری آگاهانه و انتخاب روش صحیح (اجرای ثبت یا دادگاه) نیازمند شناخت دقیق قوانین، رویه ها و پیامدهای هر یک است. مشاوره با وکلای متخصص در زمینه مهریه می تواند راهگشا باشد تا با توجه به جزئیات پرونده و شرایط مالی زوج، بهترین استراتژی برای مطالبه و نحوه وصول مهریه از اجرای ثبت یا از طریق دادگاه انتخاب شود.

برای مشاوره تخصصی و گام به گام در زمینه وصول مهریه، همین امروز با وکلای متخصص ما تماس بگیرید.