چطور از کسی شکایت کنیم؟ راهنمای جامع و گام به گام برای احقاق حق

برای شکایت از کسی، در ابتدا لازم است نوع شکایت خود را از میان دعاوی حقوقی (برای احقاق حق و جبران خسارت) و دعاوی کیفری (برای مجازات مرتکب جرم) تفکیک کنید. سپس، با ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، می توانید شکواییه یا دادخواست خود را تنظیم و ثبت نمایید تا مسیر قانونی احقاق حقوق شما آغاز شود.

احساس پایمال شدن حق یا وارد آمدن خسارت، تجربه ای ناخوشایند است که اغلب افراد را با این پرسش مواجه می سازد: «چطور می توانم از طریق قانون حقوق خود را بازپس گیرم؟» سیستم قضایی هر کشور، مسیرهای مشخصی را برای طرح دعاوی و شکایات پیش بینی کرده است تا شهروندان بتوانند از حقوق خود دفاع کنند. با این حال، پیچیدگی های ظاهری و تعدد مراجع، گاهی باعث سردرگمی و دلسردی افراد می شود. آگاهی از فرآیند طرح شکایت و تفکیک انواع آن، نه تنها از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری می کند، بلکه مسیر رسیدگی را نیز برای شاکی هموار می سازد. در این مقاله، راهنمایی جامع و گام به گام برای تمامی افرادی که قصد طرح شکایت از شخص یا نهادی را دارند، ارائه می شود تا با آگاهی کامل، نخستین گام ها را در مسیر عدالت بردارند.

پیش از شکایت؛ تفاوت شکایت حقوقی و کیفری (مهمترین گام)

پیش از هر اقدامی، درک ماهیت شکایت و اهداف آن ضروری است. شکایت، به معنای ارائه درخواست رسمی به مرجع قضایی برای رسیدگی به تخلف، جرم یا نقض حقوق است. هدف از شکایت می تواند شامل احقاق حق، جبران خسارت مالی یا غیرمالی، و در موارد کیفری، مجازات عامل تخلف باشد.

تمایز حیاتی: شکایت حقوقی در برابر شکایت کیفری

یکی از اساسی ترین مراحل در فرآیند طرح شکایت، تمایز قائل شدن میان شکایت حقوقی و کیفری است. این دو نوع شکایت، از نظر هدف، موضوع، مرجع رسیدگی و پیامدهای قانونی، تفاوت های بنیادینی دارند که عدم شناخت آن ها می تواند منجر به انتخاب مسیر اشتباه و اتلاف زمان و انرژی شود.

شکایت حقوقی (دعوای حقوقی)

شکایت حقوقی یا دعوای حقوقی، زمانی مطرح می شود که فردی در پی نقض حقوق خود یا عدم انجام تعهدی از سوی دیگری، خواهان استیفای حق یا جبران خسارت باشد. در این نوع دعاوی، هدف اصلی، مجازات شخص خاطی نیست، بلکه بازگرداندن وضعیت به حالت پیشین، دریافت خسارت یا وادار کردن فرد به انجام یک تعهد است.

• هدف: استیفای حق، جبران خسارت (مالی یا غیرمالی)، الزام به انجام تعهد.
• مثال ها: مطالبه مهریه، استرداد جهیزیه، فسخ قرارداد، وصول چک بلامحل (جنبه حقوقی)، تخلیه ملک استیجاری، مطالبه وجه اجاره بها، اجرای تعهدات قراردادی.
• مرجع اولیه: دادگاه های حقوقی (از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی).
• سند اولیه: «دادخواست».

شکایت کیفری

شکایت کیفری زمانی مطرح می گردد که عملی، مطابق با قانون مجازات اسلامی، جرم تلقی شده و هدف از طرح شکایت، مجازات مرتکب آن جرم باشد. در این نوع شکایات، جنبه عمومی جرم (آسیب به نظم جامعه) و جنبه خصوصی (آسیب به فرد) هر دو مد نظر قرار می گیرد.

• هدف: مجازات مجرم به دلیل ارتکاب جرم و در صورت درخواست شاکی، جبران ضرر و زیان ناشی از جرم.
• مثال ها: سرقت، کلاهبرداری، توهین، افترا، ضرب و جرح، خیانت در امانت، تهدید، رانندگی بدون گواهینامه.
• مرجع اولیه: دادسراها (از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا کلانتری ها در موارد خاص).
• سند اولیه: «شکواییه».

جدول مقایسه جامع و شفاف: شکایت حقوقی در برابر شکایت کیفری

ویژگی	شکایت حقوقی (دعوای حقوقی)	شکایت کیفری
موضوع اصلی	نقض قرارداد، عدم انجام تعهد، جبران خسارت، استیفای حق	ارتکاب جرم (طبق قانون مجازات اسلامی)
هدف	جبران خسارت مالی/غیرمالی، الزام به انجام کاری، بازگرداندن حق	مجازات مجرم، حفظ نظم عمومی
سند اولیه	دادخواست (فرم چاپی مخصوص)	شکواییه (معمولاً بدون فرم خاص)
مرجع اولیه رسیدگی	دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سپس دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف	دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سپس دادسرا و دادگاه کیفری
نتیجه احتمالی	حکم به پرداخت خسارت، الزام به انجام عمل، ابطال سند	حکم محکومیت به مجازات (زندان، شلاق، جریمه نقدی) یا برائت
مدعی	خواهان (شخص متضرر)	شاکی (شخص متضرر) و در برخی موارد دادستان (به نمایندگی از جامعه)
مهلت طرح دعوا	معمولاً محدودیت زمانی مشخصی ندارد (مگر در موارد خاص)	برای برخی جرایم دارای مهلت قانونی است

چگونه بفهمیم شکایت ما حقوقی است یا کیفری؟

تشخیص نوع شکایت، کلید آغاز فرآیند صحیح قانونی است. برای این منظور، به ماهیت ضرر یا خواسته ی خود توجه کنید:

• اگر خواهان جبران ضرر مالی (مانند پول، ملک) یا الزام به انجام تعهدی (مثلاً اجرای یک قرارداد) هستید و پای جرمی در میان نیست، شکایت شما حقوقی است.
• اگر هدف شما مجازات فردی است که مرتکب عملی خلاف قانون (مانند سرقت، توهین یا ضرب و جرح) شده و قصد دارید که او به زندان برود یا جریمه شود، شکایت شما کیفری است.

در برخی موارد، ممکن است یک واقعه هم جنبه حقوقی و هم جنبه کیفری داشته باشد. به عنوان مثال، صدور چک بلامحل، هم می تواند منجر به شکایت کیفری (مجازات صادرکننده چک) شود و هم شکایت حقوقی (مطالبه وجه چک). در چنین شرایطی، معمولاً با طرح شکایت کیفری، جنبه مجازاتی پیگیری شده و سپس می توان برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم، دادخواست حقوقی جداگانه یا همراه با شکایت کیفری ارائه کرد.

گام های مشترک برای شروع هر نوع شکایت (حقوقی و کیفری)

صرف نظر از نوع شکایت (حقوقی یا کیفری)، چند گام اولیه و اساسی وجود دارد که هر شاکی یا خواهان باید آن ها را طی کند. این مراحل، زیربنای یک فرآیند قضایی منظم و کارآمد را تشکیل می دهند.

گام ۱: ثبت نام در سامانه ثنا (واجب و ضروری)

سامانه ثنا (ثبت نام الکترونیک قضایی) ستون فقرات ارتباط الکترونیکی قوه قضائیه با شهروندان است. ثبت نام در این سامانه برای تمامی افرادی که قصد طرح دعوا یا شکایت دارند، و نیز برای طرفین دعوا (خواهان، خوانده، شاکی، متشاکی) ضروری و الزامی است.

• اهمیت سامانه ثنا: از طریق این سامانه، تمامی ابلاغیه های قضایی، اخطاریه ها، اوقات رسیدگی و قرارهای صادره به صورت الکترونیکی به طرفین دعوا ارسال می شود. عدم ثبت نام در این سامانه می تواند منجر به عدم اطلاع از روند پرونده و تضییع حقوق فرد شود.
• نحوه ثبت نام:
  1. آنلاین: با مراجعه به وبسایت رسمی سامانه ثنا و تکمیل اطلاعات اولیه. پس از ثبت نام آنلاین، برای احراز هویت نهایی (حضوری یا آنلاین از طریق نرم افزارهای مورد تأیید) باید اقدام کرد.
  2. حضوری: مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور. در این دفاتر، کارکنان مربوطه شما را در فرآیند ثبت نام و احراز هویت یاری خواهند کرد.
• مدارک مورد نیاز برای ثبت نام ثنا:
  • کارت ملی (جهت احراز هویت)
  • شناسنامه
  • یک شماره تلفن همراه فعال و به نام شخص متقاضی
  • آدرس و کد پستی دقیق

گام ۲: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (نقطه آغاز رسمی)

پس از ثبت نام موفقیت آمیز در سامانه ثنا، گام بعدی مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. این دفاتر، به عنوان بازوی اجرایی قوه قضائیه، وظیفه ثبت اولیه شکایات و دادخواست ها و ارسال آن ها به مراجع قضایی صالح را بر عهده دارند.

• نقش این دفاتر: دفاتر خدمات قضایی مسئولیت تنظیم و ثبت دادخواست (برای دعاوی حقوقی) و شکواییه (برای دعاوی کیفری) را دارند. همچنین، خدمات دیگری مانند ثبت نام ثنا، دریافت ابلاغیه، پیگیری پرونده و پرداخت هزینه های دادرسی نیز در این مراکز انجام می شود.
• مدارک مورد نیاز برای مراجعه:
  • مدارک هویتی (کارت ملی و شناسنامه)
  • مدارک مربوط به ثبت نام در سامانه ثنا (کد ملی و رمز شخصی سامانه)

گام ۳: جمع آوری مدارک و مستندات (ستون فقرات پرونده شما)

مدارک و مستندات، قلب هر پرونده قضایی و اساس اثبات ادعای شماست. جمع آوری کامل و دقیق آن ها، پیش از هر اقدامی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

• مدارک هویتی: کپی کارت ملی و شناسنامه شاکی/خواهان و در صورت امکان، مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس) خوانده/متشاکی.
• مدارک اثباتی (ادله اثبات دعوا): این مدارک بسته به نوع شکایت متغیر هستند، اما می توانند شامل موارد زیر باشند:
  • اسناد کتبی: قراردادها، فاکتورها، رسیدها، چک، سفته، قولنامه ها، اجاره نامه ها، پیامک ها، ایمیل ها، پرینت مکالمات، مکاتبات اداری.
  • شهادت شهود: مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس) و شهادت کتبی یا شفاهی شاهدان عینی واقعه.
  • اقرار: در صورت وجود اقرار کتبی یا شفاهی طرف مقابل به حقانیت شما.
  • سوگند: در مواردی که دلایل دیگری برای اثبات وجود ندارد.
  • کارشناسی: گزارش کارشناس رسمی دادگستری در حوزه های تخصصی (مانند ارزیابی خسارت، تشخیص خط یا امضا، حوادث رانندگی).
  • تصاویر و فیلم: عکس، فیلم، فایل های صوتی که مرتبط با موضوع شکایت هستند و می توانند به عنوان دلیل ارائه شوند.
  • گواهی پزشکی قانونی: در جرائمی مانند ضرب و جرح.
• اهمیت و نحوه طبقه بندی مدارک: تمامی مدارک باید به صورت منظم دسته بندی شده و کپی برابر اصل آن ها جهت ارائه به دفتر خدمات قضایی آماده شود. حفظ اصول مدارک بسیار مهم است زیرا ممکن است در مراحل بعدی رسیدگی به آن ها نیاز باشد. قوی ترین پرونده ها، آن هایی هستند که بر مستندات محکم و غیرقابل انکار بنا شده اند.

همواره به خاطر داشته باشید که مدارک شما قوی ترین سندتان هستند. جمع آوری مستندات کافی و معتبر، ستون فقرات موفقیت پرونده قضایی شماست.

راهنمای گام به گام شکایت کیفری

شکایت کیفری فرآیندی است که با هدف مجازات مرتکب جرم و اعاده نظم عمومی آغاز می شود. این فرآیند از تنظیم شکواییه تا اجرای حکم، مراحل مشخصی دارد که در ادامه به تفصیل شرح داده می شود.

شکایت کیفری چیست؟ (تکرار مختصر و مرور)

همانطور که پیش تر ذکر شد، شکایت کیفری زمانی مطرح می شود که عملی، جرم تلقی شده و هدف، مجازات عامل آن باشد. برای طرح این شکایت، باید «جرم» بر اساس قانون مجازات اسلامی رخ داده باشد. این نوع شکایت ها معمولاً با نقش آفرینی نهادهای دولتی (مانند دادسرا و نیروی انتظامی) در کشف و پیگیری جرم همراه است.

مراحل ثبت و پیگیری شکایت کیفری

گام ۱: تنظیم شکواییه

شکواییه سند اولیه برای آغاز فرآیند کیفری است. برخلاف دادخواست حقوقی که دارای فرم های چاپی مشخص است، شکواییه معمولاً فرم خاص و الزامی ندارد، اما باید حاوی اطلاعات ضروری باشد.

• اجزای یک شکواییه خوب:
  1. مشخصات کامل شاکی (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس، شماره تماس).
  2. مشخصات متشاکی (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس) در صورت اطلاع. اگر متشاکی ناشناس است، باید ذکر شود.
  3. موضوع شکایت و عنوان دقیق جرم (مثلاً سرقت، کلاهبرداری، توهین).
  4. تاریخ و محل دقیق وقوع جرم.
  5. شرح کامل و واضح واقعه مجرمانه به صورت chronologically (ترتیب زمانی).
  6. دلایل و مستندات (فهرست مدارک، نام شهود و آدرس آن ها، گزارش کارشناسی).
  7. میزان خسارت وارده (در صورت وجود و مطالبه آن).
  8. امضای شاکی.
• مثال کوتاه از نگارش شکواییه: فرض کنید شخصی مبلغی پول از شما کلاهبرداری کرده است. شما در شکواییه خود مشخصات کامل خود و فرد کلاهبردار را ذکر می کنید. سپس عنوان شکایت را «کلاهبرداری» می نویسید و تاریخ و محل وقوع آن را مشخص می کنید. در شرح واقعه، توضیح می دهید که چگونه و با چه وعده هایی فریب خورده اید و مبلغ مورد کلاهبرداری چقدر بوده است. در نهایت، مدارک خود از جمله فیش های واریزی، پیامک ها یا قراردادهای مربوطه را پیوست می کنید و نام شهود (در صورت وجود) را قید می نمایید.

گام ۲: ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارسال به دادسرا

پس از تنظیم شکواییه، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و شکواییه را ثبت کنید. این دفتر پس از ثبت اطلاعات و دریافت هزینه های قانونی، شکواییه شما را به دادسرای صالح (دادسرا محلی که جرم در آنجا اتفاق افتاده یا متهم در آنجا اقامت دارد) ارسال می کند.

گام ۳: مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا

دادسرا، اولین مرجع قضایی برای رسیدگی به جرایم است. وظیفه اصلی دادسرا، کشف جرم، تعقیب متهم، جمع آوری دلایل و تحقیق در مورد صحت و سقم اتهامات است.

• نقش دادسرا (بازپرس، دادیار): بازپرس یا دادیار مسئول تحقیقات مقدماتی هستند. آن ها با بررسی شکواییه، دستورات لازم را برای جمع آوری اطلاعات و مدارک صادر می کنند. این دستورات می تواند شامل استعلام از بانک ها، اداره ثبت، مراکز مختلف، و همچنین بازجویی از شاکی، متشاکی و شهود باشد.
• نقش ضابطین قضایی (کلانتری، پلیس آگاهی): در بسیاری از موارد، دادسرا برای انجام تحقیقات اولیه، جمع آوری مستندات و حتی دستگیری متهم، از ضابطین قضایی (مانند کلانتری ها و پلیس آگاهی) کمک می گیرد. کلانتری ها به صورت مستقیم صلاحیت رسیدگی به پرونده های کیفری را ندارند، اما می توانند در موارد ضروری گزارش جرم را تنظیم و به دادسرا ارسال کنند.
• چه زمانی کلانتری مستقیم وارد عمل می شود؟ (جرائم مشهود): در جرائم مشهود (جرائمی که در منظر عمومی و به صورت عینی رخ می دهند و قابل مشاهده هستند)، ضابطین قضایی مانند کلانتری ها می توانند فوراً وارد عمل شده، صحنه جرم را حفظ کرده، تحقیقات اولیه را انجام داده و متهم را دستگیر کنند. سپس پرونده را برای ادامه رسیدگی به دادسرا ارجاع می دهند.

گام ۴: تصمیم دادسرا (صدور قرار)

پس از اتمام تحقیقات مقدماتی، دادسرا با توجه به دلایل و مدارک جمع آوری شده، یکی از قرارهای زیر را صادر می کند:

• قرار جلب به دادرسی / کیفرخواست: در صورتی که وقوع جرم و انتساب آن به متهم برای بازپرس یا دادیار احراز شود و دلایل کافی برای اثبات اتهام وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر می شود. این قرار به تأیید دادستان رسیده و پس از آن، دادستان با صدور «کیفرخواست»، پرونده را برای رسیدگی و صدور حکم به دادگاه کیفری صالح ارسال می کند.
• قرار منع تعقیب / موقوفی تعقیب: در صورتی که وقوع جرمی احراز نشود، یا دلایل کافی برای اثبات اتهام علیه متشاکی وجود نداشته باشد، «قرار منع تعقیب» صادر می شود. همچنین، اگر به دلایلی مانند فوت متهم، گذشت شاکی در جرائم قابل گذشت یا مشمول مرور زمان شدن جرم، ادامه تعقیب کیفری امکان پذیر نباشد، «قرار موقوفی تعقیب» صادر می گردد.

گام ۵: رسیدگی در دادگاه کیفری (در صورت صدور کیفرخواست)

پس از صدور کیفرخواست و ارسال پرونده به دادگاه کیفری، مراحل رسیدگی ماهوی آغاز می شود.

• تعیین وقت رسیدگی: دادگاه کیفری، وقت رسیدگی را تعیین و از طریق سامانه ثنا به شاکی، متهم و وکلای آن ها ابلاغ می کند.
• جلسه دادرسی و ارائه دفاعیات: در جلسه دادرسی، قاضی به اظهارات شاکی و دلایل او گوش می دهد. سپس، متهم و وکیل او فرصت دفاع از خود را خواهند داشت. دادگاه تمامی مدارک، شهادت شهود و دلایل طرفین را مورد بررسی قرار می دهد.
• صدور رأی (حکم محکومیت یا برائت): پس از اتمام جلسات دادرسی و بررسی کامل پرونده، دادگاه رای خود را صادر می کند. این رای می تواند شامل حکم محکومیت (مجازات متهم) یا حکم برائت (بی گناهی متهم) باشد.

گام ۶: مرحله تجدیدنظر و فرجام خواهی (اعتراض به رای)

در صورتی که هر یک از طرفین دعوا به رای صادره از دادگاه بدوی اعتراض داشته باشند، می توانند در مهلت های قانونی نسبت به آن اعتراض کنند.

• مهلت های قانونی برای اعتراض: مهلت اعتراض به آرای دادگاه های بدوی معمولاً ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای است.
• مراجع رسیدگی:
  • دادگاه تجدیدنظر استان: بیشتر آرای صادره از دادگاه های کیفری یک و دو در مرحله بدوی، در دادگاه تجدیدنظر همان استان قابل اعتراض و رسیدگی مجدد هستند.
  • دیوان عالی کشور: در برخی موارد خاص و برای آرای معین (مانند مجازات اعدام، قصاص، حبس های طولانی)، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور وجود دارد. دیوان عالی کشور به ماهیت پرونده رسیدگی نمی کند، بلکه صرفاً از جهت رعایت تشریفات قانونی و اصول دادرسی، رای را بررسی می کند.

گام ۷: اجرای حکم

پس از اینکه رای دادگاه قطعی شد (یعنی مهلت های اعتراض به پایان رسید و یا مراجع بالاتر نیز رای را تأیید کردند)، پرونده به واحد اجرای احکام کیفری ارجاع می شود تا حکم صادر شده به مرحله اجرا درآید. این مرحله می تواند شامل جریمه نقدی، حبس، شلاق و سایر مجازات های پیش بینی شده در قانون باشد.

هزینه شکایت کیفری (تعرفه سال ۱۴۰۳)

طرح شکایت کیفری نیز مانند دعاوی حقوقی، مستلزم پرداخت هزینه هایی است که عمدتاً به عنوان هزینه دادرسی یا هزینه تقدیم شکواییه شناخته می شوند. این تعرفه ها هر ساله توسط قوه قضائیه اعلام و به روز می شوند. لازم به ذکر است که برخی افراد ناتوان مالی با تشخیص دادستان یا رئیس حوزه قضایی، از پرداخت این هزینه ها معاف هستند.

عناوین هزینه	تعرفه سال ۱۴۰۳ (ریال)
هزینه تقدیم شکایت کیفری	۱۰۰,۰۰۰
هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر از احکام کیفری	۳۰۰,۰۰۰
هزینه اعتراض به قرارهای قابل اعتراض دادسرا	۲۰۰,۰۰۰
هزینه اعاده دادرسی کیفری در دیوان عالی کشور	۵۰۰,۰۰۰
هزینه درخواست اجرای ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری	۳۰۰,۰۰۰
تقدیم شکایت به دادسرای انتظامی قضات	۳۰۰,۰۰۰

راهنمای گام به گام شکایت حقوقی

شکایت حقوقی ابزاری قانونی برای احقاق حق و جبران خسارات وارده است. این فرآیند، تشریفات خاص خود را دارد که از تنظیم دادخواست تا اجرای حکم، باید با دقت طی شود.

شکایت حقوقی چیست؟ (تکرار مختصر و مرور)

شکایت حقوقی با هدف استیفای حق، جبران خسارت مالی یا غیرمالی، یا الزام طرف مقابل به انجام تعهدات قراردادی مطرح می شود. در این نوع دعاوی، تمرکز بر روی حل و فصل اختلافات مدنی و بازگرداندن وضعیت به حالت عادی است و هدف اصلی، مجازات فرد خاطی نیست.

مراحل ثبت و پیگیری شکایت حقوقی

گام ۱: تنظیم دادخواست

دادخواست، سند رسمی آغاز یک دعوای حقوقی است و باید بر روی فرم های مخصوص چاپی قوه قضائیه یا در سیستم دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تنظیم شود. دقت در نگارش دادخواست از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا اشتباه در آن می تواند به تأخیر در رسیدگی یا رد دعوا منجر شود.

• اجزای یک دادخواست کامل:
  1. مشخصات کامل خواهان (شاکی) و خوانده (طرف مقابل) شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس و شماره تماس.
  2. خواسته یا موضوع دعوا (آنچه شما از دادگاه می خواهید، مثلاً مطالبه وجه چک به مبلغ یک میلیارد ریال).
  3. دلایل و مستندات (فهرست کامل اسناد و مدارکی که برای اثبات ادعای خود دارید، مانند فیش واریزی، قرارداد، سند مالکیت، شهادت شهود).
  4. شرح دعوا: توضیح کامل و دقیق ماجرا، بیان علت و چگونگی نقض حقوق شما و ارتباط آن با خواسته و مستندات.
  5. محل امضای خواهان.
• مثال کوتاه از نگارش دادخواست: فرض کنید ملکی را به کسی اجاره داده اید و او پس از پایان قرارداد، ملک را تخلیه نمی کند. شما در دادخواست خود، مشخصات کامل خود و مستأجر را می نویسید. خواسته شما «تخلیه عین مستأجره و پرداخت اجاره بهای معوقه» است. در قسمت دلایل، به قرارداد اجاره، قبوض پرداخت نشده و در صورت نیاز، شهادت شهود اشاره می کنید. در شرح دعوا، تاریخ عقد قرارداد، مدت اجاره، عدم تخلیه پس از پایان مدت و میزان اجاره بهای معوقه را توضیح می دهید.

گام ۲: محاسبه و پرداخت هزینه دادرسی

یکی از الزامات طرح شکایت حقوقی، پرداخت هزینه دادرسی است. این هزینه بر اساس نوع دعوا (مالی یا غیرمالی)، میزان خواسته و مرحله رسیدگی (بدوی، تجدیدنظر، فرجام خواهی) تعیین می شود و باید در زمان ثبت دادخواست پرداخت گردد.

• اهمیت و لزوم پرداخت: عدم پرداخت یا پرداخت ناقص هزینه دادرسی می تواند منجر به عدم ثبت دادخواست یا توقف رسیدگی به پرونده شود.
• جدول تعرفه کامل و به روز سال ۱۴۰۳ برای دعاوی حقوقی:

عناوین هزینه دادرسی	تعرفه سال ۱۴۰۳ (ریال)
بهای اوراق دادخواست و اظهارنامه و برگ اجرائیه دادگاه ها و هیأت های حل اختلاف موضوع قانون کار برای هر برگ	۲۰,۰۰۰
هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی تا مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال	۲.۵ درصد ارزش خواسته
هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله بدوی بیش از ۲۰۰ میلیون ریال	۳.۵ درصد ارزش خواسته
هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله تجدیدنظر و واخواهی	۴.۵ درصد محکوم به
هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله فرجام خواهی و اعاده دادرسی و اعتراض ثالث	۵.۵ درصد محکوم به
هزینه دادرسی در صورتی که قیمت خواسته در دعاوی مالی در موقع دادخواست مشخص نباشد	۱,۵۰۰,۰۰۰
هزینه دادرسی در دعاوی غیرمالی، درخواست تأمین دلیل و تأمین خواسته در کلیه مراجع قضائی بسته به نوع دعوی	از ۴۰۰,۰۰۰ تا ۱,۵۰۰,۰۰۰ ریال طبق بخشنامه رئیس قوه قضاییه
هزینه درخواست تصویر از اوراق پرونده	۵۰,۰۰۰
هزینه اعتراض و درخواست تجدیدنظر از قرارهای قابل تجدیدنظر در دادگاه و دیوان عالی کشور	۳۰۰,۰۰۰
هزینه تطبیق اوراق با اصل آن ها در دفاتر دادگاه ها و دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی	۱۵,۰۰۰
هزینه صدور گواهی از دفاتر مراجع قضایی	۵۰,۰۰۰
هزینه ابلاغ اظهارنامه و واخواست نامه در هر مورد	۱۰۰,۰۰۰
هزینه درخواست اجرای ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری	۳۰۰,۰۰۰

گام ۳: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارجاع به دادگاه صالح

پس از تنظیم دادخواست و پرداخت هزینه های مربوطه، دادخواست توسط دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه صالح (دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به موضوع دعوای شما را دارد) ارجاع داده می شود.

گام ۴: ابلاغ دادخواست به خوانده

پس از ثبت دادخواست، دادگاه از طریق سامانه ثنا، دادخواست را به خوانده ابلاغ می کند. خوانده نیز مهلت قانونی (معمولاً ۳۰ روز) دارد تا لایحه دفاعیه خود را تنظیم و به دادگاه ارائه دهد.

گام ۵: تعیین وقت رسیدگی و تشکیل جلسه دادرسی

دادگاه پس از ابلاغ دادخواست و دریافت لایحه دفاعیه خوانده (در صورت ارائه)، وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می نماید. در جلسه دادرسی:

• نقش قاضی، خواهان و خوانده: قاضی ریاست جلسه را بر عهده دارد و به اظهارات و دفاعیات خواهان و خوانده گوش می دهد. طرفین می توانند مستندات خود را ارائه کرده و توضیحات لازم را ارائه دهند.
• نقش شورای حل اختلاف: در بسیاری از دعاوی حقوقی، به ویژه دعاوی با ارزش مالی کمتر یا دعاوی خانوادگی، پرونده ابتدا به شورای حل اختلاف ارجاع می شود. این شورا تلاش می کند تا با ایجاد صلح و سازش بین طرفین، اختلاف را حل و فصل کند. در صورت عدم سازش، پرونده به دادگاه حقوقی ارجاع داده می شود. شورای حل اختلاف در برخی موارد نیز صلاحیت رسیدگی و صدور حکم را دارد.

گام ۶: صدور حکم توسط دادگاه حقوقی

پس از اتمام جلسات دادرسی و بررسی کامل دلایل و مستندات، دادگاه حقوقی رای خود را صادر می کند. این رای شامل تصمیم دادگاه در خصوص خواسته خواهان است، مانند حکم به پرداخت وجه، الزام به انجام کاری یا ابطال یک سند.

گام ۷: اعتراض به حکم

طرفین دعوا در صورت عدم رضایت از حکم صادره، می توانند در مهلت های قانونی نسبت به آن اعتراض کنند:

• تجدیدنظرخواهی: رای دادگاه بدوی (مرحله اول) معمولاً در دادگاه تجدیدنظر استان قابل اعتراض است. مهلت تجدیدنظرخواهی معمولاً ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای است.
• واخواهی: اگر رای دادگاه به صورت غیابی (یعنی خوانده در جلسات دادگاه حاضر نشده و لایحه دفاعیه نیز ارائه نکرده باشد) صادر شده باشد، خوانده می تواند درخواست واخواهی بدهد تا مجدداً به پرونده رسیدگی شود.
• فرجام خواهی: در موارد خاص و برای برخی دعاوی با ارزش مالی بالا یا موضوعات خاص، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور وجود دارد. دیوان عالی کشور به ماهیت دعوا رسیدگی نمی کند، بلکه صرفاً از جهت رعایت قوانین و اصول دادرسی، رای را بررسی می کند.

گام ۸: اجرای حکم (اجرائیه)

پس از قطعی شدن حکم دادگاه (یعنی عدم اعتراض در مهلت های قانونی یا تأیید توسط مراجع بالاتر)، پرونده برای اجرا به واحد اجرای احکام مدنی ارجاع می شود. در این مرحله، حکم دادگاه به صورت عملی به اجرا در می آید که می تواند شامل توقیف اموال، برداشت از حساب بانکی، یا انجام تعهدات خاص باشد.

نکات مهم و توصیه های کلیدی برای موفقیت در شکایت

فرآیند شکایت، چه حقوقی و چه کیفری، می تواند پیچیده و زمان بر باشد. رعایت برخی نکات کلیدی و توصیه های مهم می تواند شانس موفقیت شما را افزایش داده و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند.

اهمیت مشاوره حقوقی پیش از هر اقدامی

یکی از مهمترین گام ها، دریافت مشاوره از یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص است. یک وکیل با دانش و تجربه خود می تواند:

• نوع شکایت شما را به درستی تشخیص دهد (حقوقی یا کیفری).
• شما را در جمع آوری مستندات صحیح و کافی راهنمایی کند.
• دادخواست یا شکواییه را به صورت حرفه ای تنظیم کند.
• از اشتباهات شکلی و ماهوی که می تواند به ضرر شما تمام شود، جلوگیری کند.
• در تمامی مراحل دادرسی، از حقوق شما دفاع کند.

جمع آوری مستندات قوی و کافی

همانطور که قبلاً اشاره شد، مدارک و مستندات، ستون فقرات پرونده شما هستند. قبل از هر اقدامی، تمامی مدارک مرتبط (اسناد، فاکتورها، پیامک ها، فیلم، عکس، شهادت شهود) را به دقت جمع آوری و دسته بندی کنید. هرچه مستندات شما قوی تر و غیرقابل انکارتر باشند، شانس موفقیت شما در دادگاه بیشتر خواهد بود. از اصالت و اعتبار مدارک اطمینان حاصل کنید.

رعایت دقیق مواعد و مهلت های قانونی

در فرآیند قضایی، مهلت های قانونی برای انجام هر اقدام (مانند ثبت شکایت، اعتراض به رای) از اهمیت حیاتی برخوردارند. از دست دادن این مهلت ها می تواند به معنای از دست دادن حق شما برای پیگیری پرونده باشد. همواره به تاریخ های ابلاغیه ها و مهلت های مقرر در قانون توجه کنید و در صورت نیاز، از مشاوره حقوقی بهره ببرید.

پرهیز از اقدامات خودسرانه و غیرقانونی

تلاش برای احقاق حق به صورت خودسرانه، درگیری، تهدید، یا مراجعه به مراجع غیرصالح، نه تنها مشکل شما را حل نمی کند، بلکه می تواند وضعیت حقوقی شما را بدتر کرده و حتی شما را در جایگاه متهم قرار دهد. همواره از طریق مجاری قانونی اقدام کنید و از هرگونه رفتار خارج از چارچوب قانون بپرهیزید.

آمادگی برای هزینه های پنهان

علاوه بر هزینه های دادرسی و تعرفه های قانونی، ممکن است در طول فرآیند شکایت با هزینه های دیگری نیز مواجه شوید، از جمله:

• هزینه کارشناسی (در صورت لزوم)
• هزینه استعلامات مختلف
• هزینه ایاب و ذهاب
• حق الوکاله وکیل (در صورت اخذ وکیل)

بنابراین، آمادگی مالی برای این هزینه های احتمالی می تواند در روند پرونده به شما کمک کند.

صبر و پیگیری مستمر

فرآیند رسیدگی به شکایات قضایی، خصوصاً در پرونده های پیچیده، معمولاً زمان بر است. لازم است که با صبر و پیگیری مستمر، وضعیت پرونده خود را از طریق سامانه ثنا یا مراجعه به شعب مربوطه دنبال کنید. دلسرد نشدن و ادامه دادن مسیر، از عوامل مهم در دستیابی به نتیجه مطلوب است.

نحوه پیگیری وضعیت پرونده

برای پیگیری وضعیت پرونده خود، می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

• سامانه ثنا: با استفاده از نام کاربری و رمز شخصی خود در سامانه ثنا، می توانید آخرین وضعیت پرونده، ابلاغیه ها و قرارهای صادره را مشاهده کنید.
• تماس با شعبه: در صورت عدم دسترسی به سامانه ثنا یا نیاز به توضیحات بیشتر، می توانید با شماره تلفن های دادگاه یا دادسرای مربوطه تماس بگیرید.
• مراجعه حضوری: در برخی موارد، ممکن است نیاز به مراجعه حضوری به شعبه رسیدگی کننده باشد.

شکایت بدون وکیل

طرح شکایت بدون وکیل، به لحاظ قانونی امکان پذیر است، اما با چالش هایی همراه است. افراد بدون دانش حقوقی کافی ممکن است در تنظیم صحیح دادخواست یا شکواییه، ارائه مستندات، رعایت مهلت ها، و دفاع از خود در جلسات دادرسی دچار مشکل شوند. توصیه می شود که در صورت امکان، حتی برای مشاوره اولیه، از خدمات یک وکیل بهره مند شوید تا مسیر قانونی شما با اطمینان بیشتری طی شود.

نتیجه گیری

احقاق حق، سنگ بنای عدالت در جامعه است و هر شهروندی باید با سازوکارهای قانونی آن آشنا باشد. همانطور که در این راهنما به تفصیل شرح داده شد، نخستین و مهم ترین گام، تشخیص صحیح نوع شکایت، یعنی تفاوت میان دعوای حقوقی با هدف جبران خسارت و استیفای حق، و شکایت کیفری با هدف مجازات مجرم است. پس از این تفکیک بنیادی، ثبت نام در سامانه ثنا و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دروازه ورود به سیستم قضایی است.

فرآیند شکایت، نیازمند دقت در تنظیم شکواییه یا دادخواست، جمع آوری مستندات قوی، رعایت دقیق مهلت های قانونی و پیگیری مستمر است. آگاهی از مراحل رسیدگی در دادسرا و دادگاه، هزینه های مرتبط و نکات کلیدی، به شما کمک می کند تا با دیدی باز و اطمینان خاطر، از حقوق خود دفاع کنید. در مواجهه با پیچیدگی های حقوقی، همواره توصیه می شود برای دریافت مشاوره تخصصی، از یک وکیل مجرب بهره بگیرید تا مسیر احقاق حق شما هموارتر و موفقیت آمیزتر باشد.