شب ادراری کودکان را چگونه کنترل کنیم؟

شب‌ ادراری یا بی‌اختیاری ادراری در خواب یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از کودکان در سنین مختلف با آن مواجه می‌شوند. این وضعیت ممکن است باعث نگرانی والدین شود و اعتماد‌به‌نفس کودک را تحت‌تأثیر قرار دهد. اگرچه شب ‌ادراری اغلب در کودکان کم‌سن طبیعی تلقی می‌شود، اما در برخی موارد می‌تواند ناشی از مشکلات پزشکی، روانی یا رفتاری باشد. در این مطلب به بررسی علت شب ‌ادراری کودکان و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.

انواع شب ‌ادراری کودکان

شب ‌ادراری را می‌توان به 2 دستۀ اصلی تقسیم کرد:

• شب ‌ادراری اولیه: با رشد عضلات مثانه، کودک به‌مرور کنترل مثانه و در نتیجه کنترل ادرار را به دست می‌آورد. در شب ادراری اولیه، کودک از زمانی که به سن کنترل مثانه رسیده، هرگز کنترل ادرار را نداشته است.
• شب ‌ادراری ثانویه: زمانی رخ می‌دهد که کودک پس از یک دوره کنترل موفق (حداقل شش ماه)، دوباره دچار شب ‌ادراری می‌شود.

علت شب‌ ادراری کودکان

عوامل فیزیولوژیکی

• تأخیر در رشد مثانه: در برخی از کودکان، مثانه به اندازۀ کافی رشد نکرده و ظرفیت آن برای نگه ‌داشتن ادرار در طول شب کافی نیست.
• تولید بیش از حد ادرار در شب: برخی از کودکان به‌دلیل کاهش ترشح هورمون ضدادراری (ADH) در شب، مقدار زیادی ادرار تولید می‌کنند.
• عوامل ژنتیکی: شب ‌ادراری در بسیاری از موارد ارثی است. اگر یکی از والدین در کودکی دچار این مشکل بوده باشد، احتمال وقوع آن در کودک افزایش می‌یابد.
• بیماری و عفونت‌ها: دیابت، مشکلات کلیوی، اختلالات خواب و عفونت‌های دستگاه ادراری می‌توانند باعث تحریک مثانه و در نتیجه شب‌ ادراری شوند.
• یبوست: مدفوع فشرده در روده می‌تواند به مثانه فشار وارد کند و منجر به شب ‌ادراری شود.

عوامل روانی و رفتاری

• اضطراب و استرس: تغییرات در زندگی کودک مانند ورود به مدرسه، تولد نوزاد جدید، مشکلات خانوادگی و محیط‌های پرتنش می‌توانند منجر به شب ‌ادراری شوند.
• ترس‌های شبانه: برخی کودکان در شب دچار کابوس یا ترس‌های شبانه می‌شوند و کنترل ادرار خود را از دست می‌دهند.
• مشکلات رفتاری: کودکانِ دارای اختلالات رفتاری – رشدی مانند بیش‌ فعالی، بیشتر مستعد شب ‌ادراری هستند. تأخیر در تکامل سیستم عصبی این کودکان، می‌تواند بر کنترل مثانه تأثیر بگذارد. همچنین کودکان مبتلا به ADHD خواب عمیق‌تری دارند و ممکن است هنگام پر شدن مثانه بیدار نشوند. درمان بیش فعالی کودکان می‌تواند مشکل شب ادراری آنها را نیز برطرف کند.

بهترین روش‌های درمان شب ادراری کودکان

نخستین قدم برای درمان شب ادراری کودکان، تغییر سبک زندگی و محدود کردن مصرف مایعات قبل از خواب است. همچنین روان‌شناس کودک می‌تواند در مقابله با اضطراب و استرس، و حل مشکلات رفتاری به کودک و والدین کمک کند. بازی درمانی و هنر درمانی از جمله بهترین روش‌هایی هستند که برای رفع شب ادراری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دو شیوه، برای درمان پرخاشگری کودکان و اختلال بیش فعالی نیز بسیار کارآمد هستند. در ادامه با این 2 روش بیشتر آشنا می‌شوید.

بازی ‌درمانی

بازی ‌درمانی به دلیل آن‌که موجب کاهش اضطراب کودک شده و از سوی دیگر اعتماد به نفس بچه را نیز بالا می‌برد، یک روش مفید برای درمان شب ادراری کودکان است.

• بازی‌های نقش‌آفرینی: بازی‌هایی که کودک در آن نقش پزشک، والدین یا پرستار را بازی می‌کند، باعث می‌شوند تا کودک احساس قدرت و کنترل بیشتری بر بدن خود داشته باشد.
• بازی‌های تخیلی و داستان‌پردازی: کودک می‌تواند از طریق داستان‌سرایی دربارۀ قهرمانی که بر مشکل شب‌ ادراری غلبه کرده‌است، احساس توانمندی و امیدواری پیدا کند.
• بازی‌هایی برای کاهش استرس: سرگرم شدن کودک با شن، گل رس یا خمیرهای بازی، تأثیر عمیقی در تخلیۀ استرس و خشم کودک دارد و به رفع شب ‌ادراری کمک کند.

هنر ‌درمانی

هنر درمانی یکی دیگر از بهترین روش‌ها برای درمان شب ادراری است. کودک می‌تواند احساسات خود را از طریق نقاشی، رنگ‌آمیزی، ساخت کاردستی، سفالگری و… بیان کند. این روش، علاوه‌بر کاهش استرس، باعث بهبود مهارت‌های ارتباطی و افزایش اعتماد‌به‌نفس کودک می‌شود.

• نقاشی و رنگ‌آمیزی: بیان احساسات می‌تواند برای کودکان سخت باشد. آن‌ها از طریق نقاشی و رنگ‌آمیزی راحت‌تر درونیات خود را ابراز می‌کنند و روان‌شناسان می‌توانند با تفسیر این نقاشی‌ها به درک بهتری از مشکلات آن‌ها برسند.
• ساخت کاردستی و سفالگری: کارهای دستی که نیاز به تمرکز ذهن و کنترل ماهیچه‌ها دارند، مانند سفالگری یا اوریگامی، می‌توانند به تقویت مهارت‌های کنترل بدن کودک کمک کنند.
• موسیقی و نمایش خلاق: گوش‌دادن به موسیقی آرامش‌بخش و اجرای نمایش‌های عروسکی دربارهٔ کودکانی که شب‌ ادراری را پشت سر گذاشته‌اند، می‌تواند تأثیر مثبتی بر ذهن کودک بگذارد.

سخن آخر

شب ‌ادراری کودکان مشکلی رایج است که می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تأخیر در رشد عضلات مثانه، عوامل ژنتیکی، مشکلات روانی مانند اضطراب و استرس، بیش فعالی و برخی بیماری‌ها رخ بدهد. بازی ‌درمانی و هنر ‌درمانی روش‌هایی مؤثر برای درمان شب‌ ادراری کودکان هستند. این روش‌ها با کاهش استرس، تقویت اعتمادبه‌نفس، بهبود مهارت‌های فردی و اجتماعی، و افزایش مهارت‌های جسمانی به کودک کمک می‌کنند تا بر این مشکل غلبه کند. والدین می‌توانند با استفاده از بازی و هنر در خانه، روند بهبود کودک را سرعت ببخشند. درصورت لزوم مشاوره با روان‌شناس کودک توصیه می‌شود.