انواع بسته بندی از لحاظ کاربرد

بسته بندی شیشه ای

یکی از قدیمی ترین ظروف برای بسته بندی و کارتن سازی؛ مواد ظروف شیشه ای است. در باستان قدیم ساخت بطری های شیشه ای یک صنعت مهم بشمار میرفته است. مزایا شیشه و ظروف شیشه ای در بسته بندی کالا عبارت است از: شیشه از نظر شیمیایی خنثی است به عبارتی با محتوای درون خود هیچ واکنشی نشان نمی دهد، طعم و مزه ی محصول در بسته بندی شیشه بدون تغییر حفظ می شود. شیشه غیر قابل نفوذ، فاقد بو و بهداشتی می باشد. ظرف شیشه ای از استحکام خوبی برخوردارند و به اشکال، اندازه ها و رنگ های مختلف ساخته می شود. شیشه شفاف بوده و اجازه ی رویت محتوای خود را به خریدار و عرضه توسط فروشنده در فروشگاههای زنجیره ای می دهد.

ویژگی بسته بندی شیشه ای

باید نیازهای مصرف کننده نهایی را برآورده سازد. باید خصوصیاتی دارا باشد که آن را برای عملیات شکل دادن مناسب می سازد. باید با هزینه های تولید شود که در بازار فروش رقابت کند.

معایب شیشه و ظروف شیشه ای

شیشه حساس به شوک های حرارتی و عوامل خارجی است لذا میزان درصد شکستن شیشه یا ظروف شیشه ای در مقایسه با مواد اولیه ی بسته های دیگر بالا است. ظروف شیشه ای وزن زیادی دارد که باعث افزایش هزینه ی حمل و نقل آن نسبت به انواع دیگر بسته بندی می شود. این خطر وجود دارد که در هنگام پرنمودن محصول در ظروف شیشه ای قسمتی از آن خرده شده به مواد غذایی انتقال یابد.

بسته بندی فلزی یا ظروف فلزی (حلبی)

در شناخت بسته های فلزی عموما از دو دسته مواد استفاده می شود. مواد اولیه ای که در ساختمان اصلی ظروف بسته را تشکیل می دهد. موادی که نقش کمکی دارند بدین معنی که برای مقاوم نمودن بسته در برابر خوردگی و… از آنها استفاده می شود. برای تولید و ساخت بسته های فلزی بر حسب نوع کاربرد از مواد اولیه مختلفی استفاده میشود. زیرا بسته ها در کاربردهای متنوع دارای خواص متفاوت هستند. مواد اولیه ی مورد استفاده در بسته های فلزی آلومینیوم، قلع، آهن، نیکل، روی و سرب میباشد که به صورت مواد خام معدنی بوده که بعد از استخراج و انجام فرآیندهایی تغلیظ گردیده و بهره برداری میشوند.

به عنوان مثال از آلومینیوم و مقدار کمی از روی و آهن برای تهیه ی ظروف آشپزخانه استفاده میشود که مقاومت زیادی در برابر زنگ زدگی و پوسیدگی دارد. برای افزایش در مقابل زنگ زدگی درصد منگنز را تا ۲۵.۱ درصد افزایش میدهند و یا صابون ها و مواد پاکننده اسیدیته ی ضعیفی هستند که از فویل آلومینیوم استفاده می گردد. از فولاد برای تهیه ی ظروف و بشکه استفاده میشود.

مزایای استفاده از قوطی های فلزی

اغلب آنها در مقابل ضربه های خارجی مقاوم هستند. قوطی های فلزی در مقابل درجه حرارت بالا (استریلیزاسیون) از مقاومت بالایی برخودار است. مواد اولیه ی بسته بندی از مقاومت فوق العاده ای نسبت به نفوذ آب، رطوبت، نور و اکسیژن برخوردار است. خاصیت مسموم کنندگی آن بسیار پائین است.

معایب استفاده از قوطی های فلزی

در آنها پدیده ی خوردگی در مقایسه با مواد اولیه بسته بندی دیگر سریعتر ایجاد میشود در اثر خوردگی تغییراتی در سطح و داخل قوطی ایجاد میشود بخصوص هیدروژن آزاد شده در داخل قوطی منجر به بادکردگی قوطی فلزی و در نتیجه سوراخ شدن آن می شود. خوردگی حاصل در قوطی فلزی می تواند باعث تغییر رنگ و کاهش ویتامین های محتوای موجود گردد.

بسته بندی پلاستیکی

ترکیباتی هستند با زنجیره ی طولانی و به وسیله ی پلیمریزاسیون ترکیبات ساده که منومر نام دارند شکل گرفته اند که به دو دسته تقسیم می شوند.

ترموپلاست ها موادی هستند که با گرما نرم و در اثر کاهش حرارت سخت میشوند . این مواد به علت داشتن خواص از قبیل مقاومت در برابر ضربه، کشش، سایش و خراش در بسته بندی های مختلف استفاده می شود و در ساخت جعبه های شفاف، جعبه جواهرات، لوازم آرایش، بطری های بادی،چاپ جعبه و بشکه ها برای بسته بندی محصولات غذایی، بسته بندی روغن ها، چربیها، بسته بندی گازوئیل و بسته بندی نوشابه ها و بسته بندی شامپو ها به کار می رود.

ترموست ها

پلاستیک هایی هستند که در اثر گرما ذوب و پس از سرد شدن مجددا تحت تاثیر گرما قرار نمی گیرند تا زمانی که در دمای بسیار بالا بسوزند. این مواد از آنجایی که مقاومت خوبی در برابر روغن ها، اکسیداسیون و چربی ها دارند و از طرفی بی بو و شفاف هستند، لذا در کلیه ی صنایع برای بسته بندی کوتاه مدت نظیر آب آشامیدنی و در مصارف بهداشتی و دارویی بکار می روند و همچنیین از انواع مختلف ترموست ها بصورت آستر و لاک جهت پوشش داخلی قوطی بسته بندی مواد غذایی استفاده می شود.

مزایای بسته بندی پلاستیکی

دارای وزن مخصوص کم و قیمت نازلند. از قابلیت شکل پذیری بالای در دستگاههای اتوماتیک بسته بندی برخوردارند. آنها در برابر تعداد زیادی از کالاهای بسته بندی شده که خاصیت اسیدی ويا قلیایی دارند مقاومند. پلاستیکها به انرژی کمتری در تولید و شکل دهی نسبت به قوطی فلزی و بطری شیشه ای نیاز دارند. با اضافه نمودن افزونی های مجاز میتوان خصوصیات پلاستیک را بهبود بخشید. پایداری شیمیایی بالایی دارند. محدودیت کمتری در احتمال نشت و اثر مایعات وجود دارد. سرعت تولید بالا دارند. قابلیت بازیافت و استفاده مجدد جزو در موارد خاص دارند. قابلیت چاپ، تزئین و جلوه بسیار مطلوبی داردند.

معایب بسته بندی پلاستیکی

قابلیت برگشت پلاستیک ها به محیط زیست بسیار کند است و تجزيه آن مشکل در نتیجه چرخه ی طبیعت را برهم می زند. اکثر پلاستیک ها به اشعه ی (UV)  خورشید حساسند و مشکلاتی از قبیل شکنندگی یا بروز بیماری ها را موجب می شوند. عموما از پلاستیک ها در دمای بالا نمی توان استفاده کرد. مواد افزودنی مانند پلاستیسایزرو به منظور افزایش قابلیت های نظیر انعطاف بیشتر و مقاومت در برابر اشعه ی ماوراء بنفش غالبا مشکلاتی در بازیافت بوجود می آورد. از معایب مهم پلاستیک این است که به عنوان ماده ی کمک کننده در کارخانه استفاده و در هنگام تماس با مواد غذایی به مواد غذایی منتقل می شود.

پاکت های کاغذی (Monarch)

پاکت های کاغذی مانند کارتن تخم مرغ بر اساس ابعاد، اشکال، نوع کاغذ، تعداد لایه و … به انواع بسیار متنوعی تقسیم می شود. مثل پاکت دارو، پاکت کاتالوگ، پاکت پول کیف ها و ساک دستی کاغذی یا کیسه ها (Sacks&Aag) انواع بسته بندی کاغذی با توجه به تعداد لایه های تشکیل دهنده عبارتند از:

– بسته های یک لایه نظیر پاکت نامه

– بسته های چندلایه نظیر پاکت سیمان

طبقه بندی بسته بندی

– بسته بندی اولیه (مصرفی) : بدون واسطه ای محتوا را در خود جای دهد.

– بسته بندی ثانویه : بسته بندی است که هنگام استفاده کالا در او انداخته می شود.

– بسته بندی ثالثیه (حمل ونقل) : برای نگهداری، شناسایی و حمل کالا استفاده می شود.

مدیریت بسته بندی

از آنجا که مدیریت بسته بندی یکی از پر تقاضاترین مشاغل بازاریابی در کشورهای پیشرفته ی جهان محسوب می شود پس مدیریت بسته بندی باید از تخصص خاصی برخوردار باشد وی باید از علم بسته بندی آگاهی کامل داشته و دوره های خاصی را در این زمینه دیده باشد هر چند که در ایران و در سیستم های آموزشی جایگاهی برای آموزش بسته بندی دیده نشده است ولی در آمریکا و اروپا آموزش مدیریت بسته بندی از سال ۱۹۹۰ شکل گرفت: و هدف مدیریت صنعت بسته بندی آن است که بسته را بصورت جزئی متمرکز در کل سیستم عملیاتی شرکت ها جا دهد و با توجه به تاثیر بسته بندی در فروش یا هزینه و زبان یک مؤسسه ی تولیدی تصمیم گیری در این مورد باید به مدیریت مستقل بسته بندی واگذار شود. چرا که واحدهای خرید و تولید بیشتر به هزینه، سود و بودجه توجه دارند و در صورتی که بسته بندی به سود آوری از طریق توجه به مصرف کنندگان آینده ی کالا می اندیشد.

وظایف تخصصی مدیریت بسته بندی را به شرح ذیل می توان تعریف کرد :

• آموزش پرسنل تولیدی و آگاهی به آنان در خصوص مزایای بسته بندی مناسب
• بررسی ماشین آلات بسته بندی جدید و ماشین آلات موجود توسط گروه مهندسی بسته بندی
• بررسی بسته بندی های جدید و مقرون به صرفه و اقتصادی توسط گروه تکنیکی بسته بندی
• بررسی طرح های جدید بسته بندی و بکارگیری رنگ های مناسب روی بسته بندی توسط گروه طراحی بسته بندی
• ایجاد هماهنگی بین کلیه ی واحدهای ذیربط
• تعیین بودجه بسته بندی برای محصولات جدید
• اخذ سفارش از واحد فروش و تامین تقاضای درخواستی
• بررسی وضعیت بازیافت ضایعات بسته بندی
• توجه به مقررات و استانداردهای مورد نیاز برای بسته بندی محصول