چند نوع کنکور داریم؟

در نظام آموزش عالی ایران، کنکور واژه ای است که طیف وسیعی از آزمون ها را در بر می گیرد که هر یک برای ورود به مقاطع و رشته های تحصیلی خاص طراحی شده اند. شناخت انواع کنکور برای داوطلبان و خانواده ها جهت برنامه ریزی تحصیلی و شغلی ضروری است.

کنکور، به عنوان یک آزمون سراسری، دروازه ای برای ورود به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی در ایران محسوب می شود. این آزمون، که سال هاست نقش محوری در سرنوشت تحصیلی دانش آموزان ایفا می کند، در طول زمان دستخوش تغییرات و تحولات قابل توجهی شده است. درک دقیق ساختار و انواع کنکور نه تنها به داوطلبان کمک می کند تا مسیر خود را بهتر بشناسند، بلکه والدین و مشاوران تحصیلی را نیز در ارائه راهنمایی های موثرتر یاری می رساند. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و دسته بندی شده، به تفصیل به انواع مختلف کنکور بر اساس مقطع تحصیلی، گروه های آزمایشی و نهادهای برگزارکننده می پردازد و همچنین تغییرات اخیر و تأثیرگذار آن را تحلیل می کند. این رویکرد به شما امکان می دهد با دیدی روشن تر، انتخاب های آگاهانه تری برای آینده تحصیلی خود یا فرزندانتان داشته باشید.

دسته بندی اصلی کنکور بر اساس مقطع تحصیلی

رایج ترین و اساسی ترین شیوه دسته بندی کنکور، بر اساس مقطع تحصیلی است که داوطلب قصد ورود به آن را دارد. این تقسیم بندی به وضوح مسیرهای مختلفی را که پس از پایان مقطع متوسطه یا فارغ التحصیلی از دانشگاه های دیگر پیش روی متقاضیان قرار دارد، مشخص می سازد. در این بخش، به تفصیل هر یک از این مقاطع و ویژگی های کنکور مربوط به آن ها بررسی خواهد شد.

کنکور مقطع کارشناسی (آزمون سراسری)

کنکور کارشناسی، که به نام آزمون سراسری نیز شناخته می شود، گسترده ترین و مهم ترین آزمون ورودی به مقطع کارشناسی (لیسانس) در تمامی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور است. این دانشگاه ها شامل دانشگاه های دولتی (روزانه، شبانه، پردیس خودگردان)، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور، دانشگاه های غیرانتفاعی، دانشگاه فرهنگیان و سایر مؤسسات آموزش عالی می شوند. سازمان سنجش آموزش کشور، به عنوان نهاد اصلی و متولی، مسئولیت طراحی، اجرا و اعلام نتایج این آزمون را بر عهده دارد. اهمیت این آزمون به دلیل حجم بالای شرکت کنندگان و تعیین کننده بودن آن برای بخش قابل توجهی از آینده تحصیلی و شغلی جوانان، بسیار بالا است.

گروه های آزمایشی کنکور سراسری کارشناسی

آزمون سراسری کارشناسی در پنج گروه آزمایشی اصلی برگزار می شود که هر یک به رشته های تحصیلی خاصی مرتبط هستند و دروس تخصصی متفاوتی را شامل می شوند:

1. گروه علوم تجربی: این گروه که همواره بیشترین تعداد داوطلب را به خود جذب می کند، مسیر ورود به رشته های پرطرفداری چون پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، فیزیوتراپی، پرستاری و سایر رشته های علوم پیراپزشکی و زیستی است. دروس تخصصی این گروه شامل زیست شناسی، شیمی، فیزیک و ریاضی می شود.
2. گروه علوم ریاضی و فنی: داوطلبان علاقه مند به رشته های مهندسی (مانند مهندسی برق، مکانیک، عمران، کامپیوتر)، علوم پایه (مانند ریاضیات، فیزیک، شیمی) و سایر رشته های فنی در این گروه به رقابت می پردازند. دروس تخصصی این گروه شامل ریاضیات، فیزیک و شیمی است.
3. گروه علوم انسانی: این گروه شامل رشته هایی نظیر حقوق، روانشناسی، حسابداری، علوم سیاسی، جامعه شناسی، ادبیات و تاریخ است. دروس تخصصی گروه انسانی طیف وسیعی از مباحث را در بر می گیرد، از جمله اقتصاد، علوم اجتماعی، روانشناسی، ادبیات فارسی، عربی، فلسفه و منطق، تاریخ و جغرافیا و ریاضی و آمار.
4. گروه هنر: برای داوطلبانی که به رشته های هنری مانند سینما، تئاتر، موسیقی، گرافیک، نقاشی، عکاسی و معماری داخلی علاقه دارند، این گروه مسیر ورود به دانشگاه است. آزمون این گروه علاوه بر دروس عمومی (که در سوابق تحصیلی محاسبه می شود)، شامل درک عمومی هنر، درک عمومی ریاضی-فیزیک و خلاقیت تصویری و تجسمی است.
5. گروه زبان های خارجی: این گروه امکان تحصیل در رشته های مرتبط با زبان های خارجی نظیر مترجمی زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی و ادبیات زبان های مختلف را فراهم می کند. آزمون این گروه شامل زبان تخصصی (انگلیسی، فرانسه، آلمانی و…) است و به عنوان یک گروه شناور شناخته می شود، بدین معنی که داوطلبان گروه های آزمایشی دیگر نیز می توانند در آن شرکت کنند.

شایان ذکر است که از کنکور سال ۱۴۰۲، دروس عمومی از آزمون کنکور حذف شده اند. تأثیر این دروس به صورت قطعی و از طریق سوابق تحصیلی (نمرات امتحانات نهایی پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم) در پذیرش دانشجو اعمال می شود. این تغییر، تأکید بر اهمیت عملکرد تحصیلی مداوم در طول دوران متوسطه را افزایش داده است.

تغییرات کلیدی در کنکور سراسری کارشناسی

نظام کنکور در سال های اخیر شاهد تحولات بنیادینی بوده که درک آن ها برای هر داوطلب و والدینی حیاتی است. این تغییرات با هدف کاهش استرس تک مرحله ای کنکور و افزایش نقش سوابق تحصیلی، به سمت ایجاد سیستمی جامع تر حرکت کرده است.

• تأثیر قطعی سوابق تحصیلی (معدل): مهم ترین تغییر، افزایش سهم و تأثیر قطعی معدل امتحانات نهایی است. بر اساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، سهم سوابق تحصیلی در پذیرش دانشجو به تدریج افزایش یافته است. برای کنکور ۱۴۰۲، سهم معدل پایه دوازدهم ۴۰ درصد قطعی بود. برای کنکور ۱۴۰۳، این سهم به ۵۰ درصد و برای سال های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ به ترتیب به ۶۰ درصد و ۶۰ درصد برای پایه های یازدهم و دوازدهم و دهم، یازدهم و دوازدهم رسیده است. این به معنای آن است که نمرات امتحانات نهایی دانش آموزان در سه سال پایانی دبیرستان، نقش بسیار پررنگی در تعیین رتبه و قبولی آن ها خواهد داشت.
• حذف دروس عمومی از آزمون کنکور: از کنکور ۱۴۰۲ به بعد، هیچ سؤال عمومی در دفترچه کنکور مطرح نمی شود. نمرات دروس عمومی (ادبیات فارسی، عربی، دین و زندگی و زبان انگلیسی) صرفاً از طریق معدل امتحانات نهایی دبیرستان در سوابق تحصیلی داوطلبان لحاظ می شود. این اقدام به منظور کاهش بار آزمون و هدایت دانش آموزان به سمت یادگیری عمیق تر دروس در طول سال تحصیلی صورت گرفته است.
• برگزاری دو نوبت در سال: کنکور سراسری از سال ۱۴۰۲ به بعد، سالی دو بار برگزار می شود؛ یک نوبت در اردیبهشت ماه و نوبت دیگر در تیرماه. داوطلبان می توانند در یک یا هر دو نوبت شرکت کنند و در نهایت، بهترین نمره کسب شده آن ها ملاک عمل قرار می گیرد. همچنین، نتایج کنکور تا دو سال اعتبار خواهد داشت، که این امر انعطاف پذیری بیشتری را برای برنامه ریزی داوطلبان فراهم می کند.

کنکور مقطع کارشناسی ارشد (فوق لیسانس)

پس از اتمام دوره کارشناسی، داوطلبان می توانند برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) در رشته های مختلف، در آزمون ورودی این مقطع شرکت کنند. این آزمون نیز توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می شود و هدف آن سنجش دانش تخصصی متقاضیان برای ورود به مقطع بالاتر است. در رشته های علوم پزشکی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئولیت برگزاری آزمون ارشد را بر عهده دارد. نحوه برگزاری آزمون کارشناسی ارشد عمدتاً به صورت آزمون کتبی تخصصی است، اما در برخی رشته ها، به ویژه رشته هایی که نیاز به مهارت های عملی یا پژوهشی دارند، ممکن است شامل مصاحبه علمی یا بررسی سوابق پژوهشی (مانند مقالات، پایان نامه و طرح های تحقیقاتی) نیز باشد.

کنکور مقطع دکتری تخصصی (Ph.D.)

دکتری تخصصی (Ph.D.) بالاترین مقطع تحصیلی دانشگاهی است که هدف آن تربیت پژوهشگران و متخصصان تراز اول در حوزه های مختلف علمی است. آزمون ورودی این مقطع نیز عمدتاً توسط سازمان سنجش آموزش کشور (برای دانشگاه های سراسری و آزاد) و وزارت بهداشت (برای رشته های علوم پزشکی) برگزار می شود. فرآیند پذیرش در مقطع دکتری دارای دو مرحله اصلی است:

1. آزمون کتبی تخصصی: این آزمون که معمولاً ۵۰ درصد نمره کل را شامل می شود، دانش تخصصی داوطلب را در دروس مرتبط با رشته انتخابی می سنجد.
2. مصاحبه علمی: ۵۰ درصد باقی مانده نمره از طریق مصاحبه علمی با اساتید مربوطه در دانشگاه ها تعیین می شود. در این مرحله، توانایی پژوهشی، تسلط بر مبانی علمی، انگیزه تحصیل و سابقه پژوهشی (مانند پایان نامه کارشناسی ارشد، مقالات علمی، شرکت در کنفرانس ها) داوطلب مورد ارزیابی قرار می گیرد.

نتایج اولیه آزمون کتبی معمولاً اواخر فروردین و انتخاب رشته بر اساس کارنامه نیز نیمه اول اردیبهشت ماه اعلام می شود. جلسات مصاحبه عمدتاً در بازه زمانی اواسط تیر تا مرداد برگزار شده و نتایج نهایی پذیرش در شهریور ماه از طریق سایت سازمان سنجش منتشر می گردد.

دسته بندی کنکور بر اساس نهاد برگزارکننده یا نوع پذیرش

علاوه بر دسته بندی بر اساس مقطع تحصیلی، می توان کنکور را از منظر نهاد برگزارکننده و شیوه پذیرش نیز مورد بررسی قرار داد. این رویکرد به داوطلبان کمک می کند تا با تنوع مسیرهای ورودی به دانشگاه ها و تفاوت های جزئی در فرآیندهای پذیرش آشنا شوند.

کنکور دانشگاه آزاد اسلامی (ادغام شده با سراسری)

دانشگاه آزاد اسلامی، که یکی از بزرگترین نهادهای آموزشی غیردولتی در ایران است، تا پیش از سال ۱۳۹۲ آزمون ورودی مستقل خود را برگزار می کرد. اما از آن سال به بعد، کنکور دانشگاه آزاد در اکثر رشته ها با کنکور سراسری ادغام شد. این بدان معناست که داوطلبان برای ورود به اکثر رشته های با آزمون دانشگاه آزاد، باید در همان آزمون سراسری سازمان سنجش شرکت کنند و از طریق انتخاب رشته مشترک یا جداگانه در زمان مقرر، کد رشته های دانشگاه آزاد را نیز انتخاب نمایند.

با این حال، لازم به ذکر است که بخش قابل توجهی از رشته محل های دانشگاه آزاد اسلامی (به ویژه در مقطع کاردانی و بسیاری از رشته های کارشناسی) و همچنین دانشگاه پیام نور و دانشگاه های غیرانتفاعی، صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی (معدل دیپلم) و بدون نیاز به شرکت در آزمون کنکور، دانشجو می پذیرند. این شیوه پذیرش، فرصت های بیشتری را برای داوطلبانی که به دنبال ورود به دانشگاه بدون دغدغه کنکور هستند، فراهم آورده است.

کنکور دانشگاه فنی و حرفه ای و کاردانش

دانشگاه فنی و حرفه ای و مراکز آموزش کاردانش، با هدف تربیت نیروی متخصص و ماهر برای بازار کار، به رشته های عملی و مهارتی تمرکز دارند. پذیرش در این دانشگاه ها و مراکز برای مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته صورت می گیرد و دارای ویژگی های خاصی است.

نحوه پذیرش در این مراکز، ترکیبی از کنکور و سوابق تحصیلی است. بسیاری از رشته ها در این دانشگاه ها، خصوصاً در مقطع کاردانی، به صورت «بدون کنکور» و صرفاً بر اساس معدل دیپلم یا مدرک فنی مرتبط دانشجو می پذیرند. با این حال، برای برخی رشته های پرطرفدارتر یا در برخی مقاطع، آزمون ورودی توسط سازمان سنجش آموزش کشور برگزار می شود. دانش آموزان هنرستان ها (فنی و حرفه ای و کاردانش) مخاطب اصلی این دانشگاه ها هستند و برنامه های درسی آن ها بر مهارت های عملی و کاربردی تمرکز دارد.

پذیرش صرفاً با سوابق تحصیلی (بدون کنکور)

یکی از مهم ترین تحولات در نظام پذیرش دانشجو در سال های اخیر، گسترش پذیرش «صرفاً با سوابق تحصیلی» یا همان «پذیرش بدون کنکور» است. این شیوه به داوطلبان امکان می دهد بدون نیاز به شرکت در آزمون کنکور سراسری، صرفاً بر اساس معدل دیپلم خود (و در برخی موارد معدل کل سه ساله دبیرستان)، در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی پذیرفته شوند.

این فرصت در بسیاری از رشته محل ها و دانشگاه ها از جمله دانشگاه پیام نور، دانشگاه های غیرانتفاعی، بخش قابل توجهی از دانشگاه آزاد اسلامی و حتی برخی رشته های روزانه و شبانه در دانشگاه های دولتی فراهم است. هدف از این شیوه پذیرش، کاهش بار روانی کنکور، گسترش دسترسی به آموزش عالی و ایجاد فرصت برای داوطلبانی است که ممکن است در آزمون های تستی عملکرد مطلوبی نداشته باشند اما در طول تحصیل خود سوابق تحصیلی درخشانی کسب کرده اند. داوطلبان می توانند با مراجعه به دفترچه های راهنمای سازمان سنجش و دانشگاه آزاد، لیست رشته ها و دانشگاه های دارای پذیرش با سوابق تحصیلی را مشاهده و انتخاب رشته نمایند.

کنکور و پذیرش های خاص

علاوه بر مسیرهای اصلی کنکور، برخی شیوه های پذیرش خاص نیز وجود دارند که برای گروه های معین از داوطلبان یا برای ورود به دانشگاه های با ماهیت ویژه طراحی شده اند.

• کنکورهای خاص (مانند المپیادها): نظام آموزشی کشور برای شناسایی و جذب استعدادهای برتر، قوانینی برای پذیرش نخبگان و مدال آوران المپیادهای علمی و ورزشی در نظر گرفته است. به عنوان مثال، مدال آوران طلای المپیادهای علمی کشوری می توانند بدون شرکت در کنکور سراسری، در رشته های مرتبط با حوزه المپیاد خود وارد دانشگاه شوند. همچنین، در رویدادی قابل توجه، سرپرست سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور اعلام کرده است که مدال آوران المپیک می توانند بدون کنکور در رشته علوم ورزشی ادامه تحصیل دهند. این موارد، راهی برای ورود نخبگان به دانشگاه بدون گذراندن فرآیند متعارف کنکور است.
• کنکور دانشگاه های خاص: برخی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی به دلیل ماهیت ویژه خود، علاوه بر شرکت در کنکور سراسری، ممکن است دارای فرآیندهای پذیرش تکمیلی نظیر آزمون داخلی، مصاحبه حضوری، بررسی سوابق یا گزینش عقیدتی-سیاسی باشند. نمونه هایی از این دانشگاه ها شامل دانشگاه امام صادق، دانشگاه صدا و سیما، دانشگاه شهید مطهری، و دانشگاه های فرهنگیان (تربیت معلم) هستند. برای ورود به این دانشگاه ها، داوطلبان باید علاوه بر کسب رتبه لازم در کنکور سراسری، از مراحل اختصاصی این دانشگاه ها نیز با موفقیت عبور کنند.
• پذیرش دانش آموزان با نیازهای ویژه: برای داوطلبان دارای معلولیت، تسهیلاتی در نظر گرفته شده است تا فرآیند آزمون برای آن ها مناسب سازی شود. این تسهیلات می تواند شامل افزایش زمان پاسخگویی به سؤالات، ارائه سؤالات به خط بریل برای نابینایان، آماده سازی سؤالات با خط درشت برای کم بینایان، یا فراهم آوردن منشی برای داوطلبانی که از ناحیه دست مشکل دارند، باشد. این اقدامات با هدف ایجاد عدالت آموزشی و فرصت های برابر برای تمامی داوطلبان صورت می گیرد.

عوامل تاثیرگذار بر انواع کنکور

فراتر از دسته بندی های ساختاری کنکور، عوامل متعددی نیز بر فرآیند پذیرش و شانس قبولی داوطلبان تأثیرگذار هستند. شناخت این عوامل به داوطلبان کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه تر، برای آینده تحصیلی خود برنامه ریزی کنند.

سهمیه های کنکور

سیستم کنکور ایران شامل سهمیه های مختلفی است که با هدف حمایت از برخی گروه های خاص جامعه و یا تعدیل رقابت در مناطق مختلف، در نتایج نهایی داوطلبان اعمال می شوند. این سهمیه ها می توانند تأثیر قابل توجهی بر رتبه نهایی و شانس قبولی داوطلب داشته باشند. مهم ترین سهمیه ها عبارتند از:

• سهمیه مناطق (۱، ۲، ۳): تمامی داوطلبان کنکور سراسری مشمول این سهمیه هستند. کشور از لحاظ رفاه آموزشی و امکانات به سه منطقه (منطقه یک: کلان شهرها و شهرهای بزرگ، منطقه دو: شهرهای متوسط و منطقه سه: شهرهای کوچک، مناطق محروم و روستاها) تقسیم می شود. سهمیه هر داوطلب بر اساس محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره دبیرستان او تعیین می گردد. هدف از این تقسیم بندی، ایجاد عدالت در رقابت با توجه به تفاوت در امکانات آموزشی مناطق مختلف است.
• سهمیه ایثارگران ۲۵ درصد و بالاتر: این سهمیه به جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنها، همسر و فرزندان شهدا، مفقودالاثر و آزادگان و همسر و فرزندان آنها تعلق می گیرد. داوطلبان با این سهمیه در ظرفیت های جداگانه مورد ارزیابی قرار می گیرند و شانس قبولی بیشتری نسبت به داوطلبان سهمیه آزاد دارند. در صورت عدم تکمیل ظرفیت این سهمیه، مابقی آن به سهمیه ایثارگران ۵ درصد اختصاص می یابد.
• سهمیه ایثارگران ۵ درصد و رزمندگان: این سهمیه شامل جانبازان زیر ۲۵ درصد و همسر و فرزندان آنها، و همچنین همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه می شود. تأثیر این سهمیه کمتر از سهمیه ۲۵ درصدی است، اما همچنان می تواند به بهبود رتبه و شانس قبولی داوطلب کمک کند.

چالش ها و انتقادات پیرامون کنکور

علی رغم تلاش ها برای اصلاح و بهبود، کنکور همواره با چالش ها و انتقاداتی روبرو بوده است. این موارد به دلیل تأثیر عمیق کنکور بر زندگی جوانان و آینده آموزشی کشور، همواره مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند:

• تقلب و تخلفات: با افزایش سهم معدل در کنکور، گزارش ها و نگرانی هایی درباره شیوع تقلب در امتحانات نهایی مدارس افزایش یافته است. همچنین، در خود آزمون کنکور نیز در سال های اخیر مواردی از تقلب و نشت سؤالات مطرح شده که به زیر سؤال رفتن عدالت آموزشی منجر می شود.
• مافیای کنکور: فعالیت مؤسسات و افراد سودجو که تحت عنوان مافیای کنکور شناخته می شوند، یکی از معضلات اصلی این حوزه است. این مؤسسات با وعده های واهی قبولی و با هزینه های گزاف، دانش آموزان و خانواده ها را به سمت خرید منابع غیرضروری و دوره های پرهزینه سوق می دهند و از این طریق منافع مالی زیادی کسب می کنند، در حالی که عدالت آموزشی را خدشه دار می سازند.
• عدم برقراری عدالت آموزشی: تفاوت در سطح امکانات آموزشی مناطق مختلف کشور، دسترسی نابرابر به معلمان مجرب و منابع کمک آموزشی، و همچنین شکاف اقتصادی بین خانواده ها، همگی عواملی هستند که عدالت آموزشی را در بستر کنکور با چالش مواجه می سازند. بسیاری بر این باورند که با وجود سهمیه بندی ها، همچنان فرصت های برابر برای همه داوطلبان فراهم نیست.
• تأکید بر حافظه محوری و عدم یادگیری مفهومی: انتقاد دیگر به کنکور، سوق دادن دانش آموزان به سمت حفظ کردن مطالب و یادگیری سطحی به جای درک عمیق و مفهومی است. این رویکرد می تواند خلاقیت و مهارت های حل مسئله را در دانش آموزان کمرنگ کرده و هدف اصلی آموزش را که تربیت افراد خلاق و متفکر است، تحت الشعاع قرار دهد.
• فشار روانی و استرس: اهمیت سرنوشت ساز کنکور، فشار روانی زیادی را بر دانش آموزان وارد می کند که می تواند به آسیب های روحی و جسمی منجر شود.

سوالات عمومی و اختصاصی در کنکور (تاریخچه و تغییرات)

در گذشته، کنکور سراسری شامل دو بخش دروس عمومی و دروس اختصاصی بود. دروس عمومی که شامل زبان و ادبیات فارسی، دین و زندگی، زبان عربی و زبان انگلیسی می شدند، برای تمامی گروه های آزمایشی یکسان بودند. اما با اعمال مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، از کنکور ۱۴۰۲ تغییرات اساسی در این بخش اعمال شد:

1. حذف دروس عمومی از آزمون کنکور: از کنکور ۱۴۰۲ به بعد، هیچ سؤالی از دروس عمومی در دفترچه آزمون کنکور سراسری مطرح نمی شود. تأثیر این دروس به صورت کامل به سوابق تحصیلی دانش آموزان (نمرات امتحانات نهایی پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم) منتقل شده است. این تغییر به منظور کاهش حجم دروس امتحانی و تشویق به یادگیری مستمر در طول دوره دبیرستان صورت گرفته است.
2. تأکید بر دروس اختصاصی: در حال حاضر، کنکور سراسری تنها شامل دروس اختصاصی هر گروه آزمایشی است. این دروس به تفکیک گروه به شرح زیر هستند:
   • علوم ریاضی و فنی: ریاضیات (شامل ریاضی ۱، حسابان ۱ و ۲، هندسه ۱، ۲ و ۳، آمار و احتمال و ریاضیات گسسته)، فیزیک (۱، ۲ و ۳) و شیمی (۱، ۲ و ۳).
   • علوم تجربی: زیست شناسی (۱، ۲ و ۳)، زمین شناسی، ریاضی (۱، ۲ و ۳)، فیزیک (۱، ۲ و ۳) و شیمی (۱، ۲ و ۳).
   • علوم انسانی: زبان و ادبیات فارسی (علوم و فنون ادبی ۱، ۲ و ۳)، زبان عربی (اختصاصی)، اقتصاد، جامعه شناسی، روان شناسی، فلسفه و منطق، تاریخ، جغرافیا، و ریاضی و آمار. (برای داوطلبان علوم و معارف اسلامی، دروس تاریخ و دین و زندگی و عربی، از منابع خاص خودشان طرح می شود).
   • هنر: درک عمومی هنر، درک عمومی ریاضی-فیزیک، و خلاقیت تصویری و تجسمی.
   • زبان های خارجی: زبان خارجی تخصصی (انگلیسی، فرانسه یا آلمانی یا روسی یا ایتالیایی).

این تغییرات با هدف تخصصی تر کردن آزمون کنکور و افزایش نقش عملکرد تحصیلی مستمر دانش آموزان در پذیرش دانشگاه ها صورت گرفته است.

آزمون های آزمایشی

با توجه به ماهیت رقابتی کنکور و فشار روانی که بر داوطلبان وارد می شود، مؤسسات آموزشی متعددی با هدف شبیه سازی فضای کنکور و سنجش مهارت های آزمون دهی داوطلبان، اقدام به برگزاری آزمون های آزمایشی می کنند. این آزمون ها، که معمولاً به صورت منظم (هر دو یا سه هفته یک بار) برگزار می شوند، مزایای متعددی برای داوطلبان دارند:

• سنجش و ارزیابی: داوطلبان می توانند سطح دانش خود را بسنجند و نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنند.
• مدیریت زمان: شرکت در آزمون های شبیه سازی شده، به داوطلبان کمک می کند تا مهارت مدیریت زمان در جلسه آزمون را تقویت کنند.
• آشنایی با انواع سؤالات: این آزمون ها داوطلبان را با تیپ های مختلف سؤالات کنکور آشنا می سازند.
• کاهش استرس: تکرار و تمرین در فضای شبیه سازی شده، می تواند به کاهش استرس و اضطراب داوطلبان در روز کنکور اصلی کمک کند.
• رتبه بندی: داوطلبان می توانند با شرکت در این آزمون ها، جایگاه خود را در میان سایر رقبا ارزیابی کنند.

مؤسسات شناخته شده ای مانند قلم چی (که پیشتاز این حوزه بوده)، گاج، ماز، گزینه دو و سنجش، از جمله برگزارکنندگان اصلی این آزمون ها در ایران هستند.

سوالات متداول

آیا کنکور در ایران حذف شده است؟

خیر، کنکور به صورت کامل حذف نشده است. بر اساس مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرآیند پذیرش دانشجو به تدریج به سمت تأثیر قطعی سوابق تحصیلی (معدل امتحانات نهایی) حرکت کرده است. این به معنای کاهش سهم آزمون کنکور و افزایش اهمیت معدل در پذیرش است، اما همچنان برای ورود به رشته های پرطرفدار و دانشگاه های دولتی برتر، شرکت در آزمون کنکور و کسب رتبه بالا ضروری است. هدف این تغییرات، کاهش بار روانی آزمون تک مرحله ای و هدایت دانش آموزان به سمت یادگیری مستمر و عمیق در طول سال های تحصیلی است.

چند بار در سال می توان در کنکور سراسری شرکت کرد؟

از کنکور سال ۱۴۰۲ به بعد، آزمون سراسری سالی دو بار برگزار می شود؛ یک نوبت در اردیبهشت ماه و نوبت دیگر در تیرماه. داوطلبان می توانند در یک یا هر دو نوبت شرکت کنند. بهترین نمره کسب شده آن ها در این دو نوبت، برای پذیرش ملاک عمل قرار خواهد گرفت. همچنین، نتایج آزمون کنکور تا دو سال اعتبار دارد و داوطلبان می توانند از نمره خود در سال بعدی نیز استفاده کنند.

تأثیر معدل در کنکور به چه صورت است؟

تأثیر معدل امتحانات نهایی در کنکور به صورت قطعی است و سهم آن به تدریج در حال افزایش است. برای کنکور ۱۴۰۳، ۵۰ درصد از نمره کل با توجه به سوابق تحصیلی (معدل امتحانات نهایی پایه دوازدهم) محاسبه می شود. برای سال های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵، این سهم به ۶۰ درصد افزایش یافته و معدل امتحانات نهایی پایه های یازدهم و دوازدهم (برای ۱۴۰۴) و دهم، یازدهم و دوازدهم (برای ۱۴۰۵) در پذیرش دانشجو تأثیر قطعی خواهد داشت. این تغییر تأکید می کند که عملکرد تحصیلی دانش آموز در طول دوران متوسطه دوم، نقش تعیین کننده ای در قبولی دانشگاه خواهد داشت.

تفاوت کنکور سراسری و دانشگاه آزاد چیست؟

از سال ۱۳۹۲، کنکور دانشگاه آزاد اسلامی در اکثر رشته ها با کنکور سراسری سازمان سنجش ادغام شده است. این بدان معناست که برای ورود به رشته های با آزمون دانشگاه آزاد، داوطلبان باید در همان آزمون سراسری شرکت کنند و در زمان انتخاب رشته، کد رشته های دانشگاه آزاد را نیز انتخاب نمایند. با این حال، تفاوت اصلی در نوع پذیرش است؛ بسیاری از رشته محل های دانشگاه آزاد (به ویژه در مقطع کاردانی و بخش عمده ای از کارشناسی) همچنان به صورت «بدون کنکور» و صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی دانشجو می پذیرند، در حالی که برای دانشگاه های دولتی، قبولی در کنکور (با سهم تأثیر معدل) همچنان مسیر اصلی است.

نتیجه گیری

در مجموع، همانطور که بررسی شد، مفهوم کنکور در ایران یک پدیده یکپارچه نیست، بلکه مجموعه ای از آزمون ها و فرآیندهای پذیرش متنوع را شامل می شود که هر یک برای مقاطع تحصیلی و با اهداف متفاوتی طراحی شده اند. از کنکور سراسری کارشناسی با گروه های آزمایشی متعدد و تغییرات اخیر در تأثیر سوابق تحصیلی و دو نوبته شدن آزمون، تا کنکورهای کارشناسی ارشد و دکتری با تمرکز بر تخصص، و همچنین مسیرهای پذیرش خاص نظیر پذیرش بدون کنکور بر اساس سوابق تحصیلی یا ورود نخبگان از طریق المپیادها، همگی بخش هایی از این نظام پیچیده و در حال تحول هستند.

شناخت دقیق این انواع و آگاهی از آخرین تغییرات و قوانین، برای هر داوطلبی که قصد ورود به آموزش عالی را دارد، از اهمیت حیاتی برخوردار است. برنامه ریزی دقیق، استفاده از مشاوران متخصص و آگاه، و پیگیری مستمر اخبار و اطلاعیه های سازمان سنجش، ابزارهایی کلیدی برای موفقیت در این مسیر هستند. مهم تر از هر چیز، انتخاب مسیر تحصیلی باید با دیدی باز، متناسب با علاقه و توانایی های فردی صورت گیرد تا منجر به انتخابی آگاهانه و آینده ای روشن شود.