کانی معدنی تالک
تالک چیست ؟
تالک (Talc)یک کانی منیزیم‌دار از جنس سیلیکات است. این کانی همیشه ناخالصی‌هایی همراه خود دارد که البته کانی خالص آن هم در طبیعت وجود دارد اما بسیار کمیاب و نادر است. ناخالصی‌های همراه تالک معمولا اکسید منگنز، کوارتز، کربن و آهن بوده و به دلیل خاصیت اسیدی که دارد هر چند ضعیف در اسید حل می‌شود. تالک به دلیل دانسیته بالا و ضعیف بودن پیوند مولکولی چرب، لیز و نرم است و در صورت افزایش تراکم تالک از آن به عنوان سنگ صابون استفاده می‌کنند.
پودر تالک از کجا بخرم: تالک با فرمول شیمیایی Mg3Si4O10 (OH) 2 شناخته شده است. در این فرمول اگر آهن زیاد جایگزین منیزیم شود این ماده تبدیل به مینسوتوئیت می‌شود و اگر آلومینیوم جایگزین منیزیم در این فرمول شود، پیروفیلیت ساخته خواهد شد. بیشترین مقدار تالک موجود در دنیا در سنگ‌های شیست و سرپانتینی وجود دارد. سنگ‌های مافیکی، اولترا مافیکی و دولومیت‌ها هم منبع مهمی از تالک هستند. مناطقی چون آمریکا، غرب اروپا و بخش‌هایی از آسیا مخازن بسیار فراوانی از تالک دارند. کشور ما ایران هم مخازن تالک بیسار غنی در شهرهای یزد، همدان، خراسان، هرمزگان، زنجان و سیستان و بلوچستان دارد.
| جدول ویژگی ساختاری و شیمیایی تالک | |
| نام ماده شیمیایی | تالک_Talc |
| فرمول شیمیایی | Mg3Si4O10 (OH) 2 |
| جرم مولی | 379.27g/mol |
| ظاهر پودر | سفید رنگ |
| چگالی | 2.58-2.83 |
-
تالک رشته‌ای:
به تالک‌هایی اطلاق می‌شود که حاوی مقدار زیادی کانی آزبستی است.
-
زی تالک نرم:
این تالک در مقایسه با نوع دیگر آن بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و ورقه‌ی آن حاصل سنگ‌های کربنات منیزیم‌دار رسوبی است.
-
تالک مخلوط:
در واقع این تالک مخلوطی از سرپانتین، تالک نرم، روشن، ورقه‌ای، دولومیت و کلسیت است.
روش تولید تالک
ابتدا باید این کانی را از معادن استخراج کنند، سپس بعد از تولید کننده پودر باریت آن و گرفتن ناخالصی‌ها، که این روش با استفاده از شناورسازی کف و فرآیندهای مکانیکی انجام می‌شود، در این مرحله می‌توان از آن در صنایع و بخش‌های مختلف استفاده کرد.
۴ کاربرد تالک
تالک در صنعت کاغذسازی:
در صنعت ساخت کاغذ، معمولا از تالک به عنوان یک پرکننده که کدری، روشنی و جذب جوهر کاغذ را افزایش می‌دهد استفاده می‌شود. طبق آخرین تحقیقاتی که در سال 2011 در ایلت متحده آمریکا انجام شد، حدود 16 درصد تالک این کشور در صنعت کاغذسازی استفاده می‌شود.
کاربرد تالک در رنگ‌سازی:
پودر تالک به رنگ سفید بوده و همین موضوع باعث می‌شود تا به عنوان یک پرکننده عالی در رنگ مورد استفاده قرار بگیرد. پودر تالک هم سفید و هم روشن است، از این رو به خوبی می‌تواند منافذ را بپوشاند و پوشش مناسبی داشته باشد.
تالک، چسبندگی رنگ به دیوار را افزایش می‌دهد. از این رو یک افزودنی مهم در رنگ سوسپانسیونی است.
کاربرد تالک در سرامیک:
از تالک در تهیه سرامیک و کاشی‌های لعابی و پخته شده در کوره استفاده فراوانی می‌کنند.
تالک در صنعت پلاستیک:
ذرات تالک در برابر حرارت مقاومت و سختی بسیار بالایی دارند، تالک باعث افزایش مقاومت پلی اتیلن، نایلون، پلی استر، وینیل و پلی پروپیلن خواهد شد.
در تحقیقاتی که در سال 2011 در ایالت متحده انجام شد مشخص شد 26 درصد تالک این کشور در صنعت پلاستیک استفاده می‌شود.
سایر کاربردهای تالک
- در صنعت تصفیه آب و فاضلاب
- در تهیه و ساخت محصولات آرایشی و بهداشتی
- ساخت و تهیه جوهر، چسب و گچ
- تاريخچه
- تالک يا سنگ صابون در قديم توسط سرخ پوستان در جزاير سانتاکاتالينا در امريکا به منظور مصارف زينتي و ظروف مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. اين ماده در اواسط سال هاي 1800 به وسيله مهاجرين سفيدپوست در صنايع ساختماني،سنگ هاي زينتي و روکش کوره ها مورد استفاده قرار مي گرفت.
- اکتشاف و استخراج کانسارهاي تالک درايران قدمت چنداني ندارد و به سال 1345 شمسي بر مي گردد.
- نخستين معدن تالكي كه شناسايي شده و براي آن گواهي كشف صادر گرديده، معدن تالك ده موسي مي‌باشد. متعاقب آن اكتشافات ديگري در زمينه شناسايي تالك و بهده‌برداري از آنها صورت گرفت. ولي باوجود اين تا پيش از سال 1364 بررسي زمين شناسي واكتشافي منظمي بر روي هيچ يك از معادن تالك كشور صورت نگرفت. در واقع به محض اكتشاف ذخيره قابل قبول، پس از دريافت گواهينامه كشف، عمليات اكتشافي تعطيل شده و شروع به بهره‌برداري واستخراج به صورت غير اصولي مي‌نمودند.
- بنابراين ارقام ذخيره چنين معادني نمي‌تواند ذخيرة قطعي يا احتمالي واقعي آن معادن را نشان دهد. از طرف ديگر وجود عناصر زيانبخش و ناخالص بودن درخور توجه تالك استخراجي و همچنين نبودن امكانات كانه آرايي و عرضه تالك مناسب با نياز صنايع مصرف كننده، سبب شده كه بهره‌برداري درتعدادي از اين معادن در مقياس كوچك و با وسايل و روشهاي ابتدايي انجام و در شمار ديگري از آنها به توقف كشيده شود.
- تالك يك كاني سيليكات منيزيم آبدار تالك كمتر در طبيعت بصورت خالص يافت مي‌شود و غالباً داراي ناخالصي هاي آهن، A12O3، CaO،كربن، كوارتز و اكسيد منگنز مي‌باشدو به دليل خصوصيات منحصر به فرد فيزيكي و شيميايي كاربرد بسيار زيادي در صنايع مختلف نظير سراميك سازي، كاغذسازي، لاستيك سازي، پلاستيك سازي، لوازم آرايشي، بهداشتي و دارويي، ديرگدازها، مواد پوشاننده سقف ها و ديگر صنايع دارد.
- تالك از نظر نحوه تشكيل يك كاني ثانويه است كه از دگرساني سنگهاي اولترامافيك و يا دگرگوني سنگهاي رسوبي غني از منيزيم نظير دولوميتها، مارنها. آهكهاي دولوميتي وشيل هاي غني از منيزيم حاصل مي‌شود.
- تالكي كه در صنعت بكار مي‌رود از نظر كاني شناسي علاوه بر كاني تالك، شامل طيف وسيعي از كانيها مي‌شود نظير: پيروفيليت، سرپانتين، آنتوفيليت، كلريت، ترموليت و آكتينوليت، از طرف ديگر خود كاني تالك به توجه به تركيب كاني شناسي، شكل ظاهري، درجه خلوص و كاربرد آن در صنعت، انواع متفاوتي دارد مانند: استئاتيت، سنگ صابون، پات استون، رنسلائريت، گچ خياطي، لاوا، تالك مخلوط، تالك رشته‌اي و تالك نرم – ورقه‌اي.
-
مشخصات تالک
- كاني تالك داراي تركيبات شيميايي سيليكات منيزيم آبدار به فرمول Mg3(Si4O10)(OH)2 مي‌باشد که در سيستم منوكلينيك متبلور شده است. اين كاني كمتر در طبيعت بصورت خالص يافت شده و به طور كلي در سنگهاي دگرگوني وجود دارد و در رده سيليكاتهاي ورقه اي قرار مي‌گيرد.
- تركيب خالص اين كاني داراي 36/63 درصد سيليس و 98/31 درصد اكسيد منيزيم و 75/4 درصد آب مي‌باشد. رنگ آن معمولاً سفيد، سفيد نقره اي، سبز كمرنگ، خاكستري متمايل به سبز و سبز تيره مي‌باشد( بسته به نوع ناخالصي ودرجه خلوص آن). رنگ تالك درحالت كلوخه ممكن است خاكستري يا سبز باشد ولي به حالت پودري و خالص داراي رنگ سفيد درخشان مي‌باشد.
- تالك داراي جلاي مرواريدي نيمه شفاف و لمس چرب دارد. وزن مخصوص نوع خالص آن بين 7/2 تا 8/2 متغير است. در صورت خالص بودن، تالك داراي سختي يك مي‌باشد ( نرمترين كاني در جدول موهس كه با ناخن خط برمي‌دارد).
- از لحاظ شكل ظاهري تالك بندرت داراي بلورهاي مسطح مي‌باشد. اغلب توده‌اي با ساختمان داخلي ورقه‌اي، همچنين توده‌اي دانه‌اي، فشرده و مخفي بلورين (كريپتوكريستالين) است. كليواژ تالك كامل است. يعني باعث صفحات نازك قابل انحناء ولي بدون خاصيت ارتجاعي مي‌گردد.
- تالكي كه در صنعت بكار مي‌رود از نظر كاني شناسي، فزون بر خود كاني تالك، طيف وسيعي از كانيها را شامل مي‌شود كه بهترين آنها عبارتند از:
- تالك مورد استفاده در صنعت علاوه بر خود تالك طيف وسيعي از كاني ها را شامل مي‌گردد كه مهمترين آنها پيروفيليت، سرپانتين، آنتوفيليت، ترموليت و آكتينوليت مي‌باشند. اين كانيها در طبيعت معمولاً با تالك همراه هستند.
- تالك يك كاني خنثي، غيرساينده و نرم است كه به راحتي پودر مي‌شود و به عنوان پركننده در رنگ، پلاستيك، كاغذ، لاستيك، چسب، داروسازي و گچ بكار مي‌رود.