زردی کودکان در نوزادان: چه باید بدانید؟

زردی چیست؟

به زرد شدن پوست وسفیدی چشم ها ناشی از افزایش بیلی روبین خون (ماده ای حاصل از شکسته شدن گلبول های قرمز)، زردی می گویند. این اتفاق به این دلیل است که نوزادان تازه متولد شده با تعداد زیادی گلبول قرمز متولد می شوند؛ امّا کبد آن ها به حد کافی رشد نکرده است که بیلی روبین ناشی از شکسته شدن تعداد زیادی از گلبول های قرمز را از بین ببرد. به علاوه، عمر گلبول های قرمز در نوزادان نسبت به انسان های بالغ کمتر است و این گلبول ها زودتر شکسته می شوند. این دلایل باعث افزایش بیش از حد بیلی روبین می شوند که منجر به زردی می شوند.

در حدود ۲ هفتگی، کبد نوزاد تکامل یافته و در حذف بیلی روبین از خون بهتر عمل می کند.به همین دلیل معمولا زردی نوزادان بعد از ۲ هفته بدون هیچ اقدام درمانی خاصی حتی اجاره دستگاه زردی نوزاد در غرب تهران؛ بهبود می یابد. بسته به علت افزایش بیلی روبین خون، زمان شروع زردی و مداوای آن متفاوت است. انواع زردی نوزاد شامل زردی های پاتولوژیک، فیزیولوژیک و وابسته به شیر مادر می شوند. برای به دست آوردن اطلاعات در رابطه با انواع متفاوت زردی می توانید مقاله دیگر ما را در سایت اَلوزردی مطالعه بفرمایید.

علّت زردی نوزادان

همان طور که پیش‌تر ذکر شد، یرقان ناشی از افزایش بیلی روبین خون است که علل متفاوتی می توانند بیلی روبین را در خون افزایش دهند. در ادامه به بررسی این علل میپردازیم:

نوزادان نارس

نوزادانی که قبل از هفته ۳۸ بارداری و یا با وزن کمتر از ۱۵۰۰ گرم متولد می شوند، نوازادان نارس نامیده می شوند. این نوزادان را به صورت پروفیلاکسی (پیشگیری) تحت فتوتراپی قرار می دهند تا از بروز زردی در آن ها جلوگیری کنند. این نوزادان ممکن است نتوانند بیلی روبین را به سرعت مانند نوزادان کامل تجزیه کنند. نوزادان نارس هم چنین معمولا کمتر تغذیه می کنند و در نتیجه مدفوع کمتری داشته و بیلی روبین کمتری از طریق مدفوع دفع می شود.

تغذیه ناکافی

نوزادانی که شیر مادر یا شیرخشک کافی دریافت نمی کنند؛ چه به دلیل مشکلات تغذیه ای و چه ناشی از عدم وجود شیر مادر. تغذیه ناکافی، دریافت کم کالری و یا کم آبی بدن می توانند از عوامل موثر در شروع جاندیس باشند. این مهم است که مطمئن شوید کودک شما به اندازه کافی غذا می خورد و آب کافی دریافت می کند.

ناسازگاری رزوس یا ABO

در این موارد گروه های خونی مادر و نوزاد با هم سازگار نیستند. این ناسازگاری باعث به وجود آمدن آنتی بادی هایی در خون نوزاد می شود. این آنتی بادی ها باعث از بین رفتن گلبول های قرمز و افزایش ناگهانی بیلی روبین می شوند.

نژاد

تحقیقات نشان می دهند که نوزادان متولد شده از نژاد آسیای شرقی احتمال بیشتری در ابتلا به ایکتر دارند.

سایر دلایل یرقان شامل موارد زیر می شوند:

• خونریزی داخلی (هموراژ)
• کبودی هنگام زایمان

نوزادانی که در هنگام زایمان دچار کبودی می شوند، ممکن است سطوح بالاتری از بیلی روبین در اثر تجزیه گلبول های قرمز بیشتر داشته باشند. خونریزی زیر پوست سر (سفالوهماتوم) ناشی از زایمان دشوار نیز می تواند باعث زردی شود.

• عفونت در خون نوزاد (سپسیس)
• سایر عفونت های ویروسی یا باکتریایی مانند سیفلیس و سرخجه
• اختلال در عملکرد کبد آترزی صفراوی؛ وضعیتی که در آن مجاری صفراوی نوزاد مسدود یا زخم می شوند
• کمبود آنزیم
• ناهنجاری گلبول های قرمز نوزاد که باعث تجزیه سریع آن ها می شود مانند کم خونی داسی شکل
• تعداد بیشتری از گلبول های قرمز خون که بیشتر در نوزادان کوچکتر و دوقلوها وچود دارد
• هیپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید)
• هپاتیت (التهاب کبد)
• هیپوکسی (سطح پایین اکسیژن در خون)

علائم زردی نوزادان

• اولین نشانه زردی، زرد شدن پوست و قسمت سفید چشم (صلبیه) نوزاد است. زرد شدن از سر و صورت شروع می شود و به تدریج در صورت عدم درمان در سراسر بدن پخش می شود.
• می توانید انگشت خود را کمی روی پوست نوزاد فشار دهید؛ اگر آن ناحیه از پوست زرد شود، احتمالا نوزاد مبتلا به زردی است.

سایر علائمی که نوزاد مبتلا به ایکتر ممکن است داشته باشد شامل موارد زیر می شود:

• مدفوع کم رنگ: نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند باید مدفوع زرد متمایل به سبز داشته باشند؛ در حالی که نوزادانی که ازشیشه شیر تغذیه می کنند باید مدفوع دارای رنگ سبز مایل به زرد باشند.
• مکیدن ضعیف
• ادرار تیره: ادرار نوزاد باید بی رنگ باشد.

نشانه هایی که در صورت شدید شدن جاندیس بروز می کنند:

• شکم یا اندام زرد رنگ
• خواب آلودگی (لتارژی)
• ناتوانی در افزایش وزن و وزن نگرفتن نوزاد بعد از تولد
• تغذیه نامناسب ( این مورد می تواند ناشی از مشکلاتی در نوزاد و یا مشکلات محیطی باشد. برای مثال مشکلات گوارشی، مشکلات اقتصادی و فرهنگی)
• تحریک پذیری (در این حالت نوزاد نسبت به کوچک ترین محرک هایی عکس العمل نشان داده و شروع به گریه های شدید می کند)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

زردی معمولاً بی ضرر است و خود به خود بهبود می یابد. پس از زایمان در مرکز درمانی، پرستار و یا پزشک نوزاد را از نظر زردی و دیگر موارد غیرطبیعی بررسی می کنند و در صورت وجود به درمان آن می پردازند. امّا اگر پس از ترخیص و در منزل متوجه وجود ایکتر در نوزاد خود شدید، در موارد زیر باید نوزاد خود را نزد پزشک ببرید:

• حال نوزاد خوب نیست، تغذیه ضعیفی دارد و افزایش وزن کافی ندارد.
• مدفوع نوزاد شما رنگ پریده می شود یا شب نوزادش تیره می شود.
• نوزاد شما در ۴۸ ساعت اول پس از تولد دچار زردی می شود.
• زردی بعد از یک هفته بیشتر مشهود می شود و یا به سراسر بدن گسترش می یابد.
• زردی پس از ۲ هفته برطرف نشده باشد.
• زرد بودن پوست از قسمت سینه به پایپن تر(سمت پاها) دیده میشود.

عدد نرمال زردی نوزادان

همان طور که پیش تر گفته شد یکی از انواع ایکتر، ایکتر فیزیولوژیک است که طبیعی است و خود به خود بهبود می یابد. در این نوع زردی بیلی روبین حداکثر می تواند تا ۱۲ پیش رود. البته بیلی روبین طبیعی کمتر از ۱۲ است. اگر بیلی روبین به بیشتر از ۱۲ میلی گرم بر میلی لیتر خون برسد، نیاز به مداخله فوری ایجاد می شود.  در نوزادان نارس و یا کم وزن، بیلی روبین خون باید نهایتا ۸ باشد. در این نوزادان بیلی روبین ۱۲ نیز خطرناک محسوب می شود.

آزمایش زردی نوزادان

متفاوت است اما پزشک به احتمال زیاد قادر است زردی را تنها بر اساس ظاهر نوزاد تشخیص دهد. با این حال، شدت زردی با اندازه گیری سطح بیلی روبین در خون تعیین می شود. سطوح بیلی روبین را می توان از طریق آزمایش خون بیلی روبین سرم (SBR) یا از طریق پوست، که میزان تابش نور معینی از پوست را اندازه گیری می کند، بررسی کرد.

اگر زردی نوزاد بیش از ۲ هفته ادامه یابد ، پزشکان ممکن است آزمایشات خون و آزمایش ادرار بیشتری را برای بررسی اختلالات زمینه ای انجام دهند. با این حال ، در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند و در شرایط خوبی هستند و به طور مناسب تغذیه می کنند و وزن خود را افزایش می دهند ، این می تواند طبیعی باشد

اگر نوزاد شما بیش از ۲ هفته زردی داشته باشد و یا افزایش بیلی روبین خون نوزاد زیاد و یا ناگهانی باشد، باید نمونه خونی از نوزاد گرفته شود و آزمایش خونی جهت بررسی سطح “بیلی روبین کونژوگه” در خون به عمل آید. هم چنین آزمایشات خون و ادرار بیشتری نیز ممکن است برای بررسی بیماری ها و اختلالات زمینه ای و مربوط به کبد مورد نیاز است.

عوارض زردی نوزادان

زردی نوزاد را باید جدی بگیرید چرا که در صورت عدم درمان به موقع میتواند عوارض جبران ناپذیری برای نوزاد داشته باشد که در زیر برخی از عوارض را ذکر میکنیم.

انسفالوپاتی بیلی روبین حاد

بیلی روبین عامل سمی برای سلول های عصبی مغز است. در صورتی که زردی در نوزاد شدید شود، بیلی روبین زیاد خون شروع به انتقال به سلول های عصبی کرده و روی آن ها در مغز اثر منفی می گذارند. به این حالت انسفالوپاتی بیلی روبین حاد می گویند. در صورتی که این وضعیت بلافاصله تشخیص داده شده و درمان شود، می توان از آسیب های دائمی به مغز نوزاد جلوگیری کرد.

کرنیکتروس

کرنیکتروس حالتی است که انسفالوپاتی بیلی روبین حاد آسیب دائمی ای به سلول های مغز وارد کند. این سندروم، اختلال عصبی شدید ناشی از افزایش بیلی روبین است. رسوب بیلی روبین در سلول های عصبی مغز می تواند منجر به آسیب های دائمی و برگشت ناپذیری در نوزاد شود. از جمله علائم و نشانه های این سندرم شامل موارد زیر می شود:

عمدتا هدف از درمان و کنترل مداوم نوزادان مبتلا به جاندیس، پیشگیری از این عوارض جدی است.

جلوگیری از زردی نوزاد

بهترین راه پیشگیری از زردی در نوزاد تغذیه کافی است. تغذیه مکرر نوزاد (در دوران شیردهی) در اولین ساعات و روزهای پس از تولد به کاهش خطر زردی کمک می کند. تغذیه مکرر باعث می شود که کودک مدفوع بیشتری دفع کند. شیر همچنین به کبد نوزاد انرژی لازم برای تجزیه بیلی روبین را می دهد. البته باید توجه کنید که به هیچ وجه به اجبار به نوزاد شیر ندهید؛ باید فقط زمانی که نوزاد گرسنه شد به او شیر داد.

جلوگیری از زردی نوزاد در حین بارداری

تحقیقات کار به خصوصی را نشان نمی دهند که در حین بارداری بتوان با انجام آن ها از ایجاد زردی در نوزاد تازه متولد شده جلوگیری کرد. امّا در صورت نگرانی والدین، می توان اقدامات زیر را انجام داد.

تست گروه خونی مادر

مادر می تواند در حین بارداری گروه خونی خود را مشخص کند. گروه خونی نوزاد پس از تولد چک شده و در صورت ناسازگاری گروه های خونی می توان از دارو های مربوطه جهت پیشگیری از زردی استفاده کرد.

درمان زردی نوزادان

روش های درمان، با توجه به علت به وجود آورنده زردی و وضعیت کلی نوزاد متفاوت است. به طور کلی زردی های خفیف عموما قابل درمان در منزل هستند. از جمله روش های معمول بهبود جاندیس در خانه، قرار دادن نوزاد در معرض نور خورشید است. روش های معمول دیگر در مقابله با یرقان شامل استفاده از (درمان با نور مخصوص)، دارو های کمک کننده به عملکرد کبد و تعویض خون هستند. تعویض خون در مواقع اورژانسی و فوری نیاز به کاهش بیلی روبین خون انجام شود.